Wielka Kijowsko-Peczerska Ławra. Świątynie ławry dolnej

Kadr fotografii obejmuje cerkwie Wielkie Kijowsko-Peczerskiej Ławry dolnej od strony północnej z niewielkiej odległości. Sugeruje to, że zdjęcie mogło być wykonane z tarasu widokowego na terenie ławry górnej, przy nieistniejącej już cerkwi pw. śś. Piotra i Pawła, którą rozebrano w 1893 roku, aby zbudować nową cerkiew refektarzową pw. Świętych Antoniego i Teodozjusza Peczerskich. Z prawej strony kadru widoczna jest dzwonnica nadbramna, zwieńczona okazałym hełmem, należąca do kompleksu murów otaczających ławrę. Po lewej stronie na pierwszym planie ukazano cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego usytuowaną nad Bliższymi Pieczarami. W jednej z tych jaskiń życie pustelnicze wiódł święty Antoni Peczerski. W XIX wieku i na początku XX wieku cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego stanowiła miejsce pochówku metropolitów kijowskich, zmarłych podczas sprawowania urzędu. W głębi za budowlą ukazuje się cerkiew Poczęcia św. Anny z lat 1809–1811 na Dalekich Jaskiniach, z charakterystycznym dachem wieży w kształcie niskiego ostrosłupa. Znajduje się w niej wejście do pieczar św. Teodozjusza.

W oddali widać cerkiew Narodzenia Marii Dziewicy oraz monumentalną Dzwonnicę na Dalekich Pieczarach. Warto zaznaczyć, że większość budowli i jaskiń łączy się ze sobą podziemnymi przejściami i korytarzami.

W tle majaczą rozlewiska Dniepru oraz most kolejowy zaprojektowany przez  Amanda Struve, wybudowany w latach 1868–1870. Ten drugi w Kijowie most stacjonarny z charakterystyczną kratownicą był w chwili powstania najdłuższym mostem w Europie, mierzącym ponad kilometr długości. Nazywany był od nazwiska projektanta Mostem Struvego. Nie przetrwał do naszych czasów – został wysadzony w 1920 roku.

Album Widoki Kijowa - Виды Киева [Vidy Kieva] wydała firma Leona Idzikowskiego, działająca w Kijowie od 1858 aż do 1918 roku, kiedy została przejęta przez władze bolszewickie. Po śmierci właściciela w 1865 roku księgarnię i wydawnictwo prowadziła jego żona Hersylia z Buharewiczów. Przez 32 lata jej zarządzania (do 1897 roku) oficyna wydawnicza znakomicie się rozwinęła, stając się jedną z największych w branży we wschodniej Europie. Firmą kierował również syn Władysław Idzikowski do 1920 roku. Wydawnictwo utrzymywało ożywione kontakty z księgarniami zachodnimi. Filię w Warszawie otwarto przy ulicy Marszałkowskiej 119 w 1911 roku, a następnie przeniesiono w Aleje Jerozolimskie pod nr 18. Przy siedzibie głównej w Kijowie w prestiżowej alei Kreszczatik działała czytelnia dla klientów. Firma prowadziła również biuro koncertowe i galerię artystyczną.

Autorem zdjęć w albumie Widoki Kijowa jest Franciszek de Mezer (1830-1922), kijowski malarz i fotograf. Zasłynął i przeszedł do historii jako mistrz wysokiej jakości zdjęć, dokumentalista starego Kijowa. Był oficjalnym fotografem Uniwersytetu św. Włodzimierza w Kijowie. Jego atelier, podobnie jak księgarnia Leona Idzikowskiego, również mieściło się przy Kreszczatiku.

Album znajdujący się w zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zawierający zestaw dwunastu luźnych kart jest pewnym wyborem z bogatej twórczości Franciszka de Mezera. Jego widoki Kijowa były dystrybuowane przez wydawnictwo Leona Idzikowskiego prawdopodobnie w dużych ilościach jako popularna pamiątka z podróży lub upominek, co nie ujmuje jakości ani fotografiom, ani też elegancji twardej kopertowej oprawy w płótnie w kolorze bordo z tłoczonymi białymi literami.

Album powstał w pomiędzy 1888 a 1893 rokiem, o czym można wnioskować na podstawie fotografii. Jedna z nich przedstawia pomnik Chmielnickiego na Placu Sofijskim odsłonięty w 1888 roku, inna zaś zabudowania cerkwi pw. śś. Piotra i Pawła, które w 1893 roku zburzono w celu wzniesienia nowej świątyni.

Każde z dwunastu zdjęć naklejone jest na sztywną kartę z nadrukowaną bordiurą o geometrycznym wzorze. Poniżej tej ozdobnej ramki znajduje się tłoczony znak firmowy fotografa „Fr. De Mezer A Kieff” – znak artysty fotografa. Na rewersie karty naklejony jest znak oficyny wydawniczej Leona Idzikowskiego w kształcie palety malarskiej z napisem: Librairie, Magasin de Musique et Salon Artistique Léon Idzikowski Kieff Maison Popoff.

Ewa Mostowicz-Kapciak