Potocka Zofia (zm.1822) - portret

Pierwowzorem dla heliograwiury jest zaginiony dziś pastel, prawdopodobnie autorstwa Salvatore Tonciego, choć w opracowaniach pojawiając się różne atrybucje (np. Aleksander Kucharski, Élisabeth-Louise Vigée Le Brun). Pastel do II Wojny Światowej znajdował się w zbiorach berlińskiego Kupferstichkabinett Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz (dawniej pruskim Muzeum Królewskim). Oryginał zaginął lub został zniszczony w roku 1945. Pochodzący z Włoch Salvatore Tonci (1756-1844) większość życia związany był z Rosją. Do Petersburga trafił po raz pierwszy w 1795, w świcie byłego króla Polski, Stanisław Augusta Poniatowskiego. Wkrótce zasłynął jako portrecista; spod jego ręki wyszły wizerunki rosyjskiej arystokracji, przedstawicieli rodziny carskiej oraz dworu. Interesującym wątkiem, który wiąże się z prezentowanym obiektem, jest postać uwieczniona w pastelu Tonciego, a w konsekwencji – w wilanowskiej heliograwiurze. Niezwykłej urody młodą kobietę identyfikuje się jako Zofię Glavani, pochodzącą z Konstantynopola kurtyzanę, która do Rzeczpospolitej trafiła dzięki Karolowi Boscamp-Lasopolskiemu, polskiemu posłowi w Turcji. Poprzez małżeństwo z Józefem Wittem, synem komendanta twierdzy w Kamieńcu Podolskim, weszła do środowiska arystokracji. Relacje są zgodne wspominając jej nieprzeciętną urodę. Niemcewicz zapisał w Pamiętniku: „widok jej sprawił zawrót powszechny, nie rozmawiano jak o pięknej Greczynce. Pamiętam, iż gdy raz na licznych ansamblach pokazała się u pani hetmanowej Ogińskiej, tak wszyscy stracili przytomność, iż zapomniawszy o przyzwoitości jedni obstąpili ją hurmem, drudzy, by lepiej cudo to widzieć, na stoły i stoliki włazili”. Wymownym świadectwem jej niepospolitego czaru i ujmującego sposobu bycia pozostaje drugie małżeństwo zawarte z jednym z najbogatszych magnatów Rzeczypospolitej, Stanisławem Szczęsnym Potockim, panem na Tulczynie, niechlubnie zapisanym w historii czasu rozbiorów.

Utrwalony w heliograwiurze wizerunek Zofii Potockiej był bardzo popularny w XIX wieku. Zachowały się jego liczne reprodukcje; samodzielne grafiki (jak wilanowska), kartki pocztowe, ale także takie, które odnaleźć można na wyrobach rzemiosła artystycznego, np. z porcelany.