Przysięga feudałów

Rycina według rysunku szwedzkiego inżyniera wojskowego, pamiętnikarza,  Erika Jönssona Dahlbergha (1625-1703), dokumentuje ważny, choć mało chwalebny epizod wojny polsko szwedzkiej z lat 1655-1660, znanej jako potop, kiedy to, w 1655 roku,  znacząca część dowództwa polskiego przystąpiła do obozu najeźdźcy. Wśród obecnych składających przysięgę wierności królowi szwedzkiemu znaleźli się m.in. Stanisław Rewera Potocki, Stanisław Lanckoroński, Dymitr i Michał Wiśniowiecki, Jan Sapieha, oraz Jan Sobieski, ówczesny starosta jaworowski, późniejszy króla polski. Wyrytowana scena podzielona na dwie strefy, górną i dolną,  Są tu dwa etapy składania przysięgi wiernopoddańczej na imię Karola Gustawa, które miały miejsce 16 października na przedpolu Krakowa (u góry) oraz 3 listopada na przedpolu Sandomierza. W legendzie do sceny rozgrywającej się pod Krakowem, pod literą „r” możemy przeczytać: Ioh. Sobiezki Tribunus. Biografowie Jana Sobieskiego zapisali wiele stron próbując wyjaśnić ten dwuznaczny moment w wojskowej i politycznej karierze przyszłego króla. Podkreślić trzeba, że Sobieski uczynił podobnie jak znaczne grono polskich dowódców. Tutaj występował jako pułkownik wojska kwarcianego (oddziałów zaciężnego wojska narodowego) pod wodzą Aleksandra Koniecpolskiego. Krótka była konwersja Sobieskiego; już 9 miesięcy później walczył po stronie Jana Kazimierza, broniąc stolicy przed zrzeszonymi wojskami szwedzko-brandenburskimi. Wspomnijmy jeszcze postać autora rysunku, Dahlbergha,  który w czasie potopu służył w wojsku szwedzkim jako inżynier i generalny kwatermistrz. Należąc do obozu wroga, paradoksalnie oddał znaczną przysługę historiografom polskim, pozostawiając obszerny materiał ikonograficzny i źródłowy swej polskiej wędrówki. Rysunki polskich miast, twierdz, obwarowań, oraz sceny relacjonujące przebieg działań wojennych, odtworzone zostały później w rycinach ujętych w dziele Samuela Pufendorfa, „De rebus a Carolo Gustavo…”, (Norymberga 1696).