Zestaw wróżebny

Prezentowany zestaw wróżebny składa się z czterech postaci antropomorficznych, które najprawdopodobniej przedstawiają dogońskich przodków. Wróżbiarz używa ich podczas kontaktowania się ze światem duchów – zmarłych przodków, aby poznać przyszłość lub określić przyczynę nieszczęścia bądź choroby. Figurki przedstawiono w sposób schematyczny. Wszystkie mają twarze zakryte dłońmi. Jest to gest, który pojawia się na obiektach sztuki dogońskiej, takich jak pełnoplastyczne postacie przodków i płaskorzeźby, które zdobią drzwi spichlerzy czy drewniane pojemniki. Uważa się, że rzeźby prezentowane za pomocą tego gestu mogą być wyobrażeniem mitycznego Dyougou Serou (Dyungo Seru). Według mitologii dogońskiej pierwsza para ludzi dała początek ośmiu przodkom – czterem płci męskiej oraz czterem płci żeńskiej. Dyougou Serou wraz Ammą Serou (Amma Seru), Lebe Serou (Lebe Seru) i Binou Serou (Binu Seru) jest jednym z ośmiu przodków oraz jednym z czterech braci, którzy pojęli za żony swoje cztery bliźniacze siostry. Z nich zrodziło się osiemdziesięciu potomków, którzy zaludnili całą ziemię. Według mitu Dyougou Serou był myśliwym i znachorem powiązanym z Yurugu – jednym z pierwszych bóstw stworzonych przez stwórcę Ammę, który zburzył porządek świata, bowiem dopuścił się czynu kazirodczego, wchodząc w relację ze swoją matką Ziemią. Za namową Yurugu Dyougou Serou ukradł ziemię ze świętego pola i zaczął uprawiać zakazane ziarno fonio – palusznik (Digitaria exilis). Czyn ten został ukarany. Przodek zmarł. Śmierć po raz pierwszy dotknęła człowieka i rozprzestrzeniła się po całym kraju Dogonów. Jedna z interpretacji mówi, że gest zakrywania twarzy ma symbolizować poczucie winy i wstydu, które Dyougou Serou poczuł, czyniąc akt nieposłuszeństwa wobec stwórcy Ammy. Inna wiąże go z przodkiem Lebe Serou, który według wierzeń dogońskich łączony jest z instytucją wróżbiarstwa. Zakrywanie twarzy w tym przypadku oznacza, że aby móc zobaczyć przyszłość, należy zamknąć się na świat widzialny.

Katarzyna Findlik-Gawron