Oblężenie zamku w Birżach

Birze, siedziba Radziwiłłów, znajdująca się na terenie Litwy, z wzniesionym już w XV wieku zamkiem, który przez kolejnych reprezentantów rodu był rozbudowywany, przekształcany i fortyfikowany. W czasach księcia Bogusława Radziwiłła (1620-16690), którego postać spopularyzowała powieść Henryka Sienkiewicza „Potop”, powstał w Birżach nowy pałac w typie palazzo in fortezza; była to rezydencja magnacka z elementami fortyfikacji. Birże pozostawały do XIX wieku w rękach Radziwiłłów, potem trafiły pod opiekę Tyszkiewiczów. Uwieczniona na rycinie scena jest dokumentacją kolejnego epizodu z tzw. III wojny północnej, która toczyła się na terenach Rzeczpospolitej na początku XVIII wieku (por. noty obiektów, np. Wil.4272 – Bitwa pod Kaliszem, Wil.4373 – Widok Krakowa z nieukończonymi fortyfikacjami, Wil.4275 – Widok Rawicza w Wielkopolsce). Stronami w czasie wojny były wojska szwedzkie pod dowództwem Karola XII oraz zrzeszone wojska sasko-polskie oraz rosyjskie. Wspomniane w tytule oblężenie prowadziła armia szwedzka pod dowództwem generała Adama Ludwiga Loewenhaupta (1659-1719) w roku 1704, w następstwie podpisanego trzy lata wcześniej, również w Birżach, porozumienia pomiędzy królem Augustem II a carem Piotrem I. We wrześniu 1704 zamek został zdobyty i, wraz z fortyfikacjami – zniszczony. W stanie nieprzywróconym do pierwotnej świetności znajdował się aż do XX wieku, kiedy wykonana została jego nowoczesna odbudowa, a właściwie rekonstrukcja. Prezentowana rycina ukazuje rozległą przestrzeń, w której, po prawej stronie, nad rzeką, ulokowano rezydencję ujętą murami obronnymi z bastionami. Patrząc na rycinę stajemy się świadkami sceny oblężenia, o czym przekonują lecące w stronę rezydencji wystrzały armatnie, kierowane z rozstawionych wokół Birż stanowisk artyleryjskich. Rozlokowane na rozległej przestrzeni grupy wojsk oznaczone zostały literami, których wyjaśnienia odnaleźć możemy w opisie znajdującym się u góry sceny. Rycina pochodzi z 42 częściowej serii planów miast i warowni z początku XVIII wieku, zatytułowanego Differents plans de fortifications, batailles, et vuës de differentes villes, gdzie figuruje pod numerem 24.

Wojna północna, Szwecja, Saksonia, Karol XII, August II, oblężenie, Bogusław Radziwiłł, Adam Ludwig Loewenhaupt