Brulion poetycki Józefa Czechowicza

W warszawskim mieszkaniu Józefa Czechowicza, jak wspominał Jan Śpiewak, w głównym pokoju miała stać nieduża zamknięta szafka, w której poeta obok swoich ulubionych książek trzymał „bruliony o twardych okładkach, w których systematycznie zapisywał wiersze, notatki, myśli, szkice, plany wierszy”. Poza tym wklejał tam fotografie, notował projekty przyszłych książek, umieszczał warianty wierszy. Do naszych czasów zachowały się trzy takie bruliony – jeden z nich znajduje się w Muzeum Józefa Czechowicza w Lublinie.

Notatnik ten prawdopodobnie został zabrany z mieszkania poety po jego tragicznej śmierci przez Wacława Mrozowskiego. Po raz pierwszy zeszyt znalazł się w Lublinie tuż po wojnie – o czym wiadomo z notatek Wiktora Ziółkowskiego, ówczesnego dyrektora Muzeum Lubelskiego (a prywatnie przyjaciela Józefa Czechowicza). Później jednak wrócił do Mrozowskiego, który wywiózł ów brulion na Dolny Śląsk. Trafił on w ręce osób trzecich – odnaleziono go dopiero w latach 90. minionego wieku i w 1995 roku został zakupiony przez Muzeum Lubelskie.

Zeszyt zawiera wiersze, notatki, szkice biograficzne z lat 1936–1939, kiedy to poeta pracował nad tomikiem nuta człowiecza, który ukazał się na początku 1939 roku. W notatniku można znaleźć między innymi pierwotną wersję słynnego katastroficznego wiersza żal. Niektórym rękopisom towarzyszą także rysunki autorstwa samego Czechowicza. Poza wierszami brulion zawiera zapiski wspomnień z okresu pobytu w Słobódce w 1922 roku, drzewo genealogiczne rodziny Czechowicza ze strony matki oraz szkic nieznanego utworu dramatycznego, którego bohaterami miała być rodzina Dzikich.

Jarosław Cymerman