Para kadzielnic w formie jednorożców Qilin

Qilin, utożsamiany z europejskim jednorożcem, jest jednym z najważniejszych zwierząt mitologicznych w Chinach. Miało być to zwierzę o korpusie jelenia pokrytym rybimi łuskami, głowie smoka z rogiem (lub rogami), nogach i kopytach konia i ogonie wołu. Pomimo groźnego wyglądu był uważany za stworzenie życzliwe ludziom. Według chińskiej tradycji qiliny widywano tylko podczas rządów mądrych i sprawiedliwych monarchów, dlatego były one ulubionym tematem dworskich artystów i rzemieślników. Razem ze smokiem, feniksem i żółwiem jednorożec należy do czterech cudownych zwierząt (siling). Jest symbolem długowieczności, porządku i harmonii, a także wyraża życzenie posiadania dzieci.

Jeden z qilinów ma otwartą paszczę, drugi zamkniętą. Symbolizują w ten sposób początek i koniec.

Sztuka kładzenia emalii na wyroby metalowe jest techniką trudną i wymagającą od rzemieślnika precyzji i cierpliwości. Były to jednak cechy na Dalekim Wschodzie szczególnie pielęgnowane i cenione we wszystkich gałęziach wytwórczości. Być może właśnie dlatego wyroby emaliowane z Chin czy Japonii osiągały prawdziwe mistrzostwo tego rodzaju zdobnictwa, które przecież od czasów starożytnych znane też było w świecie zachodnim. Emalierstwo posiada wiele uwarunkowań i wymaga od rzemieślnika dużej wiedzy materiałoznawczej. Przede wszystkim ważny jest dobór odpowiedniego metalu, na którym będzie kładziona emalia. Jego temperatura topnienia musi być wyższa niż emalii oraz musi mieć współczynnik rozszerzalności cieplnej zbliżony do współczynnika emalii. Warunki te najlepiej spełniają miedź oraz złoto. Na powierzchni metalowego przedmiotu rzemieślnik-emalier musi przygotować zagłębienia lub komórki, które mają zostać wypełnione emalią. Niezbędne jest dokładne ich oczyszczenie, gdyż zabrudzenia i pozostałości kurzu mogą spowodować odpryśnięcie emalii. Następnym etapem jest przygotowanie masy emalierskiej. Składa się ona z mieszaniny sproszkowanych minerałów (piasek, kreda, glina), topników (boraks), pigmentów (tlenki metali) oraz wody. W zależności od doboru składników, masa daje określony kolor emalii. Każde zagłębienie osobno wypełnia się masą emalierską najczęściej w formie pasty. Po wypełnieniu nią komórek, przedmiot poddaje się wypałowi w specjalnym piecu, w temperaturze około 800–900°C. Pod wpływem temperatury masa emalierska roztapia się, wypełniając komórki i przywierając do korpusu. Masa jednak odparowuje i kurczy się, dlatego nakładanie emalii i wypalanie trzeba wielokrotnie powtarzać, aż do momentu „przelania się” masy. Po ostygnięciu powierzchnię naczynia poleruje się na wysoki połysk przy użyciu kamieni. Zabieg ten uwidacznia rysunek, który tworzą komórki, dokładnie wypełnione barwną emalią. Wylewy, stopy i inne fragmenty naczynia pozbawione emalii pokrywano często płatkami złota.

Znajdujące się obecnie w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu dalekowschodnie wyroby emaliowane pochodzą z kilku źródeł. Spośród nich, grupą wprawdzie nie najliczniejszą, lecz niezwykle ważną nadal pozostaje darowizna Tadeusza Wierzejskiego. Należą do niej bowiem eksponaty najstarsze, pochodzące z Chin z czasów panowania dynastii Ming (1368–1644) i Qing (1644–1911).

Katarzyna Paczuska