Widok na Oranżerię i Ogród Różany

Pocztówka wydana ok. 1930 r. z widokiem na klasycystyczny budynek zamkowej Oranżerii oraz fragment zamku z tzw. Kurzą Stopą wieńczącą jego zachodnią elewację. Ta trzypiętrowa wieża, będąca kopią wawelskiej, wzniesiona została w 1903 r. w trakcie wielkiej przebudowy zamku prowadzonej za czasów III ordynata hr. Romana Potockiego i jego żony Elżbiety w latach 1889-1912. Sąsiadująca z nią Oranżeria wybudowana została w latach 1799-1802 według projektu Christiana Piotra Aignera i ozdobiona sztukaterią przez Fryderyka Baumana. Pierwsze wzmianki o niej, a dokładnie informacje dotyczące planów jej budowy, pochodzą z prywatnej korespondencji ówczesnej właścicielki majątku księżnej Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej z zięciem Stanisławem Kostką Potockim. Projekt graficzny Oranżerii sygnowany przez Aignera, najprawdopodobniej powstał na przełomie 1798/1799 r. Jej budowa była jednym z elementów szeroko zakrojonej akcji przekształcania założenia obronnego w rezydencję pałacową otoczoną nowozakładanymi ogrodami. Architektonicznie budynek odbiega nieco od wybranego przez Lubomirską projektu (w projekcie brak portyku od strony zachodniej, występują rozbieżności w zakomponowaniu fasady północnej i południowej, a także różnice w kształcie okien). Musiała zatem nastąpić zmiana koncepcji zatwierdzonego już projektu, dokonana zapewne w trakcie budowy. Elementem wyróżniającym łańcucką Oranżerię jest występowanie w budynku dwóch porządków: jońskiego (portyk) i korynckiego (pilastry). Zgodnie ze swym przeznaczeniem obiekt służył do hodowli egzotycznych roślin. Właściwe pomieszczenie oranżeryjne zajmowało parter o wysokości dwu kondygnacji, z wejściem na osi obu fasad oraz sienie i magazyny z wejściami w osiach bocznych fasady północnej. Z sieni wschodniej części budynku wiodły schody na piętro o połowę niższe od parteru. W pomieszczeniach na piętrze znajdowały się cztery pokoje i garderoby. Podczas rozbudowy zamku na przełomie XIX i XX w. Oranżeria połączona została od wschodu arkadowym przejściem z pierwszym piętrem zamku. Do tego czasu przeprowadzono w niej kilka remontów. Zdjęcie wykonane zostało od strony kamiennego mostu dla pieszych wybudowanego na początku XX w. w miejscu dawnej figarni.

Joanna Kluz