Figura kultu sił wegetacji

Prezentowana rzeźba nomoli (liczba mnoga nomolisia) przedstawia kobietę w pozycji siedzącej z dzieckiem na wysokości biustu, obrócone przodem do matki. Najprawdopodobniej scena ta przedstawia kobietę karmiącą niemowlę.

Posiadanie potomstwa to nadal najważniejszy miernik kobiecej wartości w tradycyjnych społecznościach Afryki. Dziewczynki od najmłodszych lat uczą się swojej życiowej roli, opiekując się młodszym rodzeństwem oraz pomagając matce przy przygotowaniu posiłków. Kobieta zajmuje tym wyższą pozycję w rodzinie i społeczności, im więcej ma dzieci. Posiadanie potomstwa traktowane jest jak błogosławieństwo niebios oraz pewien rodzaj inwestycji w przyszłość – im większa liczba potomków, tym większe szanse na dostatnią i bezpieczną starość ich rodziców. W sztuce afrykańskiej istnieje wiele przedstawień kobiety z dzieckiem, bądź dziećmi oraz kobiety brzemiennej.

Ludność Mende znajdowała figury nomolisia (liczba pojedyncza nomoli) m.in. przy okazji prac rolnych. Ich pojawianie się odczytywano jako dobry znak, wierzono bowiem, że wykopane rzeźby są siedzibami duchów opiekuńczych, które odpowiedzialne są za płodność ziemi i urodzaj. Ustawiano je na polach ryżowych, a po obfitych zbiorach składano im ofiary. Ich pierwotna funkcja nie jest znana. Problem sprawia określenie wieku rzeźb oraz grupy etnicznej, która je wykonała. Według niektórych specjalistów i znawców tematyki afrykańskiej nomolisia pierwotnie powiązane były z kulturą Temne. Po inwazji Mende tradycja ta zatarła się, a elementy kultury Temne (w tym figurki nomolisia) przejęły ludy Kissi i Sherbo. Nie do końca wyjaśniona jest również relacja nomolisia do podobnych figur kamiennymi pomda lub pomta (liczba pojedyncza pomdo), przypisywanymi grupie etnicznej Kissi z Gwinei i Liberii.

Katarzyna Findlik-Gawron