Lekyt aryballosowy czarnofirnisowany

Niewielki dzbanuszek wykonany z czerwonawo-żółtawej gliny, której kolor skrywa jednak na całej powierzchni firnis (pokost). Lekyt, bo tak nazywano tego rodzaju naczynia, nie zachował się do naszych czasów w całości – podczas konserwacji został sklejony z fragmentów, a ubytki wypełniono i dopasowano kolorystycznie do reszty obiektu. Naczynie nie ma żadnej dekoracji malarskiej, a jego prostą, ale wysmakowaną, formę urozmaicają jedynie pionowe rowki, nazywane kanelurami, na całej powierzchni brzuśca.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim i doklejono uchwyt oraz dziobek, a także ozdobiono rowkami. Po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką bogatą w żelazo. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu, przed wypałem glina miała najprawdopodobniej kolor czerwonawy. Tak przygotowane przedmioty wkładano do pieca opalanego drewnem. Najpierw wypalano je w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk, który na wilanowskim naczynku zachował się w świetnym stanie.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.