Widzenie Madonny

W obrazku tym przenika się kilka rzeczywistości. Putto w prawym górnym rogu kompozycji podnosi ciężką kotarę, odsłaniając scenę rozgrywającą się w bliżej nieokreślonym wnętrzu, zasygnalizowanym przez kolumnę i delikatnie zaznaczone linie posadzki. Na utworzonej w ten sposób scenie teatru widzimy klęczącą Maryję ciemnym płaszczu z dłońmi złożonymi w dramatyzowanym geście modlitwy. Towarzyszą jej cztery putta. Jedno z nich, ocierając łzy, zwraca się w stronę widza i wskazuje na wizję, w którą wpatruje się Maryja – pięć tajemnic bolesnych różańca: modlitwę w Ogrójcu, biczowanie, cierniem koronowanie, niesienie krzyża i śmierć Chrystusa na krzyżu. Nadprzyrodzony charakter widzenia podkreślają obłoki przesycone światłem, tworzące złote tło. Ostre światło rzeźbi ich kontury, potęguje kontrasty.

Kompozycja oparta jest na rycinie powstałej według niezachowanego dzieła Petera Paula Rubensa. Było ono dość popularne i chętnie powtarzane, np. w miedziorycie Schelte Adamszoona Bolswerta [Hollstein, Dutch and Flemish, t. III, nr 33], miedziorycie Paula Fürsta (Herzog August Bibliothek, sygn. Graph. A1: 762.1), w rycinie ilustracyjnej wydanej przez Martina Engelbrechta (Istituto centrale per la grafica w Rzymie, Collezione del Fondo Corsini, nr inw. FC113933). Znane są też malarskie realizacje, m.in. Jacoba van Oosta Młodszego (1637–1713) w dużym formacie (120 x 145 cm) z klasztoru Augustianek w Brugii.

Jak było to powszechnie praktykowane, wilanowski obraz nie podąża niewolniczo za wzorem graficznym: inny jest np. układ rąk i głów niektórych postaci w scenach męki Chrystusa. Najpoważniejszą różnicą jest pominięcie miecza z proroctwa Symeona, który na rycinach przebijał pierś Matki Bożej Bolesnej. Widzenie Madonny zostało namalowane na cenionym przez wielu artystów podłożu miedzianym. Niewielkie rozmiary dzieła wskazują, że służyło zapewne prywatnej pobożności, prawdopodobnie właścicielki – Aleksandry z Lubomirskich Potockiej.

Dominika Walawender-Musz