Cerkiew św. Andrzeja w Kijowie

Cerkiew św. Andrzeja usytuowana jest na wysokim wzniesieniu górującym nad historyczną dzielnicą Kijowa – Padołem – najstarszym podgrodziem i głównym ośrodkiem miejskim od XV do końca XVIII wieku. Wzniesienie to nazywane jest Górą Andrzejewską. Jak podaje Powieść lat minionych, staroruski latopis opisujący dzieje Rusi od czasów najdawniejszych do początku XII wieku, wzgórze to wskazał Andrzej Apostoł, w czasie swojej podróży na północ. Inicjatorką budowy w stylu barokowym była caryca Elżbieta Pietrowna. Świątynię wzniesiono w latach 1744–1753 według projektu Bartolomeo Rastrellego (arkusze przechowywane są w wiedeńskiej galerii Albertina). Prace budowlane prowadzili lokalni artyści pod kierunkiem moskiewskiego architekta Iwana Miczurina.

W latach 50-tych XX wieku w budynku urządzono muzeum.

Świątynia na planie krzyża greckiego jest orientowana. Główne wejście znajduje się po zachodniej stronie. Ukształtowanie terenu sprawia, że to południowa elewacja, zaprezentowana na niniejszej fotografii jest najbardziej rozpoznawalna. To właśnie z tej strony usytułowane są monumentalne,  paradne schody, wiodące do cerkwi ku górze. Pozostałe stoki wzgórza byłyby zbyt strome dla ich ulokowania.

Na zdjęciu widzimy tętniący życiem fragment miasta. Na tarasie świątyni kłębią się pielgrzymi i osoby duchowne w czarnych strojach. U dołu, poniżej schodów uwieczniono niewielkie sklepy oraz mieszczan załatwiających swoje codzienne sprawy.

Album Widoki Kijowa - Виды Киева [Vidy Kieva] wydała firma Leona Idzikowskiego, działająca w Kijowie od 1858 aż do 1918 roku, kiedy została przejęta przez władze bolszewickie. Po śmierci właściciela w 1865 roku księgarnię i wydawnictwo prowadziła jego żona Hersylia z Buharewiczów. Przez 32 lata jej zarządzania (do 1897 roku) oficyna wydawnicza znakomicie się rozwinęła, stając się jedną z największych w branży we wschodniej Europie. Firmą kierował również syn Władysław Idzikowski do 1920 roku. Wydawnictwo utrzymywało ożywione kontakty z księgarniami zachodnimi. Filię w Warszawie otwarto przy ulicy Marszałkowskiej 119 w 1911 roku, a następnie przeniesiono w Aleje Jerozolimskie pod nr 18. Przy siedzibie głównej w Kijowie w prestiżowej alei Kreszczatik działała czytelnia dla klientów. Firma prowadziła również biuro koncertowe i galerię artystyczną.

Autorem zdjęć w albumie Widoki Kijowa jest Franciszek de Mezer (1830-1922), kijowski malarz i fotograf. Zasłynął i przeszedł do historii jako mistrz wysokiej jakości zdjęć, dokumentalista starego Kijowa. Był oficjalnym fotografem Uniwersytetu św. Włodzimierza w Kijowie. Jego atelier, podobnie jak księgarnia Leona Idzikowskiego, również mieściło się przy Kreszczatiku.

Album znajdujący się w zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zawierający zestaw dwunastu luźnych kart jest pewnym wyborem z bogatej twórczości Franciszka de Mezera. Jego widoki Kijowa były dystrybuowane przez wydawnictwo Leona Idzikowskiego prawdopodobnie w dużych ilościach jako popularna pamiątka z podróży lub upominek, co nie ujmuje jakości ani fotografiom, ani też elegancji twardej kopertowej oprawy w płótnie w kolorze bordo z tłoczonymi białymi literami.

Album powstał w pomiędzy 1888 a 1893 rokiem, o czym można wnioskować na podstawie fotografii. Jedna z nich przedstawia pomnik Chmielnickiego na Placu Sofijskim odsłonięty w 1888 roku, inna zaś zabudowania cerkwi pw. śś. Piotra i Pawła, które w 1893 roku zburzono w celu wzniesienia nowej świątyni.

Każde z dwunastu zdjęć naklejone jest na sztywną kartę z nadrukowaną bordiurą o geometrycznym wzorze. Poniżej tej ozdobnej ramki znajduje się tłoczony znak firmowy fotografa „Fr. De Mezer A Kieff” – znak artysty fotografa. Na rewersie karty naklejony jest znak oficyny wydawniczej Leona Idzikowskiego w kształcie palety malarskiej z napisem: Librairie, Magasin de Musique et Salon Artistique Léon Idzikowski Kieff Maison Popoff.

Ewa Mostowicz-Kapciak