Martwa natura ze srebrnym kubkiem

Ten niewielki obrazek potwierdza, że Luttichuys był geniuszem „mówiącej ciszy”. Namalowane przez niego przedmioty, zaaranżowane w wysmakowany zestaw, zanurzone w swym „cichym bytowaniu”, zdają się wieść utajone życie. Uchwycone w mgnieniu chwili chętnie zagłębiłyby się w półmrok, wtopiły w tło, gdyby nie to, że srebro kubka, cyna talerza, gładzona kość trzonka noża i szkło pucharu zdołały już – każde na swój sposób – skupić rozproszone promienie. Nagły blik światła uświadamia ich istnienie i każe wyodrębniać zarysy form.

Monografista artysty Bernd Ebert zalicza obraz wilanowski do drugiej spośród trzech grup klasyfikacyjnych wyróżnionych w jego oeuvre. Charakteryzuje ją większe oddalenie punktu widzenia artysty od świata przedstawionego, co sprawia, że monumentalność przedmiotów topnieje na rzecz większej intymności oddziaływania. Pojawia się też nieco więcej przestrzeni wokół przedmiotów. I tak dominantę głównego motywu – srebrnego kubka z delikatnym rytem florystycznym – równoważy przewrócony, częściowo przysłonięty szklany roemer (puchar) z ozdobnym trzonem. Klasyczną trójkątną kompozycję obrys dodanych przedmiotów rozciąga w kierunku formy romboidalnej. Optyczną podstawę układu tworzą w dolnej partii mniejsze, często stłoczone przedmioty.

Pozostaje pytanie, czy widzimy tu jedynie ontbijt, lekki posiłek, przekąskę, czy też intencją artysty było odniesienie widza do rzeczywistości pozaobrazowej. Niewykluczone, że to zawoalowane nawiązanie do vanitas, ukryte w dramatyzmie i kruchości przewróconego pucharu, niestabilności zawieszonego w przestrzeni trzonka noża, poszarpanym brzegu napoczętej bułeczki. Czy to posiłek przerwany z nagła, tak jak zakończone może być życie człowieka? A może nawet nawiązanie – poprzez chleb i wino – do skromności uczty Eucharystycznej? Odpowiedzi leżą w gestii patrzącego.

Autorstwo obrazu jest dziś bezsporne, dzięki odczytaniu sygnatury.

Dominika Walawender-Musz