Popiersie mężczyzny [Ptolemeusz]

Na owalnym, wypukłym, wycisku na wklęsłym tle, otoczonym wałkiem z marginesem przedstawiony jest lewy profil popiersia z cienką woalką, która przykrywa tylną część głowy oraz część nosa i usta. Zidentyfikowanie popiersia jest bardzo sporne. Lippert uważa, że przedstawiony jest Ptolemeusza XI Auletes. Według m.in. Dolce może to być popiersie Herkulesa, zwycięzcy zawodów olimpijskich. Winckelmann uważa, że jest to Herkules przebrany za kobietę, w czasie spełniania posług kobiecych w służbie u Omfale.  Taką woalkę używali grajkowie grający na fletach. Wycisk jest identyczny jak opisany w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta jako Ptolemeusz XI Auletes. Stanisław kostka Potocki w publikacji O Sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski pisał tak: „Mniemam, iż miłośnicy sztuki radzi tu znajdą wzmiankę o niektórych pięknych kamieniach, które mi się widzieć zdarzyło (…) Można w tymże rzędzie umieścić Ptolemeusza Auletesa paryskiego zbioru, jako tez Julię córkę Tytusa, przez Euodosa rżniętą dziś tamże umieszczoną; na koniec głowę Sekstusa Pompejusza, o której już wspomniałem. Między figurami w gląb rżniętemi zacznę od Perseusza ręki Dioskuridesa, co się w Neapolu w zbiorze Farnesich znajduje. Obok niego przedstawić nie waham się Herkulesa i Jole gabinetu florenckiego, dzieła Teukra. Do tego jeszcze rzędu należy Atalanta gabinetu Stoscha i młody człowiek nagi noszący na ramionach obręcz, trochus zwaną, narzędzie służące do gry, którą się młodzież bawiła”.

Gliptyczna kolekcja wilanowskiego zbioru, pierwotnie własność Stanisława Kostki Potockiego, licząca 239 wycisków, podzielona jest na dwie części, oznaczone numerami Wil.3083/1 i Wil.3083/2. Repertuar zawiera różnorodne odciski, w tym portrety, popiersia historyczne, postacie mitologiczne, sceny historyczne i mitologiczne, rzeźby, zwierzęta, wazy oraz maski. Składają się głównie z czerwonej masy, być może laki lub mastyksu, sugerując ich zróżnicowane pochodzenie.

W 1785 roku hrabia Potocki podróżował do Włoch, gdzie zgromadził około dwudziestu gemm antycznych, niektóre z własnych wykopalisk. Kolekcję później wzbogaciły podróże do Londynu, Paryża i Warszawy. Zbiory, przechowywane początkowo w pałacu Potockich w Warszawie, zostały przeniesione do pałacu w Wilanowie, gdzie stały się częścią ekspozycji muzealnej.

Trzy grupy obiektów w kolekcji to odciski gemm antycznych, ich kopie oraz kamienie naśladujące starożytne wzory. Sygnatury mistrzów greckich, takich jak Solon, Sostratos czy Aulus, nadają jej wyjątkowy charakter. Gliptyka, czyli sztuka rzeźbienia w kamieniu, posiada bogatą historię i była używana jako narzędzie dydaktyczne, jak również źródło inspiracji dla artystów.

Kolekcja Potockiego ma wartość zarówno artystyczną, jak i dokumentacyjną, umożliwiając zgłębianie tajników sztuki starożytnej i podziwianie portretów władców, herosów i scen historycznych. To fascynujące okno do przeszłości, stanowiące zarazem piękny zbiór i inspirujące źródło poznania dziejów.

Oryginalną gemmę z daktylioteki  Lippert’a znajdziesz tutaj: Ptolemeusz XI Auletes

Ilustracja pochodzi z “Pierres Antiques Gravées Tirées Des Principaux Cabinets de la France”, Chéron, Elisabeth Sophie, Dorst, G., 1728;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)