Dzbanuszek - epichysis w stylu Gnathia

Tego typu średnie dzbanuszki nazywane epichysis były typowe dla ceramiki produkowanej w Południowych Włoszech. Charakteryzuje je szeroki i płaski brzusiec, na górze i na dole zakończony płaską, wystającą obręczą. Dodatkowo epichysis ma długą, wąską szyjkę oraz uchwyt (imadło) wyższe niż poziom wylewu szyjki. Tego typu naczynia – pokryte czarnym firnisem i ozdobione dekoracją białą, czerwoną i żółtą - powstawały w II. połowie IV i na początku III wieku p.n.e. Ich najlepsze egzemplarze stworzono w rejonie Apulii, skąd najprawdopodobniej pochodzi wilanowski egzemplarz. Określa się je terminem „gnathia” pochodzącym od nazwy starożytnej miejscowości Gnathia (Egnazia), w której wiele z nich odnaleziono.

Wilanowski dzbanuszek został wykonany z żółto-brązowawej glinki, jednak jego powierzchnię prawie w całości pokrywa czarny firnis (pokost). Na jego lekko połyskującej powierzchni namalowano motywy roślinne i geometryczne, takie jak gałązka lauru na brzuścu oraz kwiaty, linie i kropki. Naczynie zachowało się do naszych czasów w całości, jedynie jego wylew został uzupełniony i podmalowany na czarno.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim i doklejono uchwyty. Po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu. Najpierw wypalano je w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.