Podgłówek

Prezentowany podgłówek używany był przez Tellemów – ludność autochtoniczną zamieszkującą masyw Bandiagara (południowo-centralna część Republiki Mali) przed przybyciem Dogonów. Służył jako sprzęt domowy wykorzystywany podczas wypoczynku oraz snu – tył głowy lub kark układano na górnej części podgłówka przypominającej płaski, drewniany półksiężyc. Tellemowie używali podgłówków również w obrządku grzebalnym. Omawiany obiekt był użytkowany przez mężczyzn.

Słowo tellem w dogońskim języku dogo-so oznacza „człowiek, który był tutaj przed nami”. Dogonowie wierzą, że kiedy opuścili swoją praojczyznę i przybyli na dzisiejsze tereny masywu Bandiagara napotkali grupę ludzi, których nazwali Tellemami. Następnie zmusili ich do porzucenia swoich osad i przeniesienia się na dzisiejsze tereny Burkiny Faso. Istnienie Tellemów i ich kultury zostało potwierdzone w trakcie badań archeologicznych prowadzonych przez Rogiera M.A. Bedauxa, holenderskiego archeologa, w latach sześćdziesiątych XX wieku. Podczas wykopalisk zbadano jaskinie znajdujące się nad wioskami Dogonów. Potwierdzono, że Tellemowie zamieszkiwali dzisiejszy kraj Dogonów w XI–XV wieku. Na podstawie zebranych przez archeologów danych stwierdzono, że istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo, aby byli przodkami Dogonów, czy ludów Burkiny Faso. Podczas badań ustalono, że jaskinie nie służyły Tellemom za mieszkania. W niektórych z nich budowali spichlerze służące do przechowywania żywności, natomiast inne wykorzystywali jako miejsca pochówku swoich przodków.

Wśród znalezionych przez archeologów przedmiotów wyróżnić należy podgłówki z XI–XIII wieku. Są to najstarsze drewniane obiekty w całej Afryce Zachodniej. Znaleziono je tylko w kilku jaskiniach grobowych, dlatego uważa się, że mogły być oznaką wysokiego statusu społecznego osoby zmarłej.

Katarzyna Findlik-Gawron