Motowidło stojakowe

Motowidła były urządzeniami służącymi do zwijania nici uprzędzonej na wrzecionie lub kołowrotku oraz obliczania długości. Utworzone na nich luźne motki prano i ewentualnie barwiono. Używane były przez tkaczki, ale też przez żony rybaków przy wykonywaniu nici przeznaczonych na sieci. Motowidła znane były we wszystkich krajach słowiańskich, a także poza nimi. O ich powszechnym występowaniu może świadczyć wielość odniesień w literaturze – na motowidle przędzę motała Jagna z „Chłopów” Władysława Reymonta, kądziel i motowidło, z zadaniem uprzędzenia złota ze słomy, otrzymała córka biedaka z baśni „Rupec Kopieć” braci Grimm, posługiwały się nim też gospodarne krasnoludki ze znanej baśni dla dzieci Marii Konopnickiej. W języku polskim funkcjonuje również wiele związków frazeologicznych i przysłów związanych z motowidłem. Wymienić tu można chociażby zwrot nawiązujący do kształtu tego charakterystycznego narzędzia tkackiego Świecie, świecie, tyś kulaty jako motowidło, czy przysłowia: Nie motaj przędzy na cudzym motowidle, czyli: nie szukaj zysków cudzym kosztem, oraz Baba o szydle, dziad o motowidle, które jest konceptualizacją sądu o niemożności porozumienia się. W zbiorach Działu Etnografii Pomorza Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się kilkadziesiąt motowideł. Ciekawym wariantem tego przyboru jest prezentowane motowidło stojakowe pochodzące z przełomu XVIII/XIX wieku, wykonane z drewna techniką stolarską. Składa się z czterech zespołów: stojaka, przekładni, śmigła i licznika. Ma mechanizm w postaci odpowiednio ustawionych drewnianych trybów i umieszczonego z boku młotka z kowadełkiem, który po nawinięciu określonej ilości nici sygnalizuje odmierzone metry poprzez uderzenie w kowadło. Motowidło zdobione jest motywem wyciętego serduszka.

Agnieszka Słowińska