Wysiedlenie IV

Cykl grafik „Getto lwowskie” Jonasza Sterna z lat 40 i 50. XX w. jest próbą relacji o życiu i śmierci za drutami lwowskiego getta. Prace te pełne dramatyzmu, uderzają bezpośredniością zapisu, siłą, szczerością a jednocześnie prostotą i powściągliwością środków wyrazu. Bliskie ekspresjonizmowi, zbudowane na kontraście dużych plam czerni i bieli oraz szerokim cięciu dłuta, są mniej dekoracyjne niż niektóre przedwojenne prace Sterna, jednak artyście nie do końca udało się ustrzec przed pewną literackością zapisu. Wydaje się, że sam autor uznał te skromne grafiki za nie do końca udane. Być może uważał, że nie udało mu się znaleźć odpowiedniej artystycznej formy, by przekazać to, co sam widział, przeżył. Te pierwsze prace są zwięzłą, jakby z trudem zapisaną relacją, podobną do tej, którą złożył na piśmie, by dać świadectwo, by nie zapomnieć. Po raz pierwszy Stern pokazał dwa linoryty: „Ulicę w getcie” i „Wysiedlenie domu w getcie”, na wystawie „Polonia” zorganizowanej przez Związek Zawodowy Polskich Artystów Plastyków w gmachu Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, 2 IX – 1 X 1945 r. Jak dotąd udało się odnaleźć 17 grafik z cyklu „Getto lwowskie”. W zbiorach Muzeum POLIN znajduje się 16 grafik z tego cyklu. Brakuje pracy „Poranek w obozie”, 1945. Grafika ta znajduje się w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, nr inw. ŻIH, A-873. LITERATURA: „Jonasz Stern. Wystawa jubileuszowa styczeń–luty 1985”, oprac. Józef Chrobak, Kraków 1985. Renata Piątkowska, „Zagłada i ocalenie Jonasza Sterna”, „Pamiętnik Sztuk Pięknych” 2002, nr 3, s. 53–65. Maria Zientara, „Ocaleni z Holokaustu. Jonasz Stern, Erna Rosenstein, Artur Nacht-Samborski”, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2012, s. 21–64. „Jonasz Stern (1904–1988). Powrót do Lwowa. Krajobraz milczenia”, katalog wystawy, Muzeum Narodowe we Lwowie, wystawa zorganizowana przez Państwową Galerię Sztuki w Sopocie, 2008. „Jonasz Stern 1904–1988”, Galeria "Baszta Czarownic" BWA, Słupsk 1998, poz. 3 w wykazie prac (strona nie numerowana); il. z cyklu „Getto Lwowskie – Wysiedlenie II” (strona nie numerowana). Jonasz Stern, „Krajobraz po Zagładzie”, Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, Kraków 2016, wydany z okazji wystawy w: Centrum Sztuk Prześladowanych przy Muzeum Sztuki w Solingen 5.8–25.9.2016; Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK 30.6–24.9.2017. | RP