1 grosz - bilet zdawkowy Ministerstwa Skarbu

Okres obowiązywania w polskim systemie pieniężnym marki polskiej przyniósł krajowi niezwykle wysoką inflację. W 2. połowie 1923 roku kurs dolara osiągnął poziom 6 000 000, a na początku 1924 roku 10 250 000 marek. W tej sytuacji 19 grudnia 1923 roku powołano rząd Władysława Grabskiego, w którym premier objął także funkcję ministra skarbu. Głównym celem powołania rządu, w którym zasiadali reprezentanci Związku Ludowo-Narodowego, Chrześcijańskiej Demokracji, Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” oraz bezpartyjni fachowcy, było uzdrowienie sytuacji gospodarczej kraju. Podstawowym zadaniem stało się ustabilizowanie finansów publicznych. W tym celu podjęto działania, które w historiografii są określane mianem reformy Grabskiego. Jednym z głównych posunięć Grabskiego było podjęcie zmian systemu walutowego. W tym celu w miejsce dotychczas działającej Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej w styczniu 1924 roku powołano Bank Polski, który miał się stać emitentem nowej waluty – złotego. Sytuacja nagliła, miesięczna inflacja była bowiem w tym czasie na poziomie kilkudziesięciu procent, a w październiku 1923 roku osiągnęła nawet 300 procent. Początek wymiany marek polskich na złotówki w stosunku 1 800 000 : 1 ustalono na 28 kwietnia 1924 roku. Konieczność szybkiego wprowadzania zmian skutkowała tym, że nie zdążono przygotować bilonu. W związku z tym zapadła decyzja o wprowadzeniu do obiegu tak zwanych biletów zdawkowych, przy czym ich emitentem stał się bezpośrednio Skarb Państwa, a nie Bank Polski. W przypadku biletów jedno- i pięciogroszowych postanowiono wtórnie wykorzystać posiadane banknoty o nominałach 500 000 i 10 000 000 marek polskich. W tym celu banknoty były cięte na pół, a następnie na obu stronach połówek nanoszono czerwoną farbą nowe oznaczenia. Na awersie znalazł się między innymi rysunek monety jednogroszowej, określenie nominału oraz podpisy ministra skarbu Władysława Grabskiego oraz Dyrektora Departamentu Obrotu Pieniężnego Feliksa Młynarskiego. Na rewersie umieszczono tekst klauzuli potwierdzającej prawomocność stosowania biletów skarbowych jako środków płatniczych. Bilety nie posiadały własnego określenia serii oraz numeru. W tym celu wykorzystano oznaczenia przedrukowanych banknotów, tak jak w prezentowanym egzemplarzu należącym do serii CU, noszącym numer 468025*.

Leszek Poniewozik