Indyki

Obraz w szkicowej formie pokazuje elementy odmienne: szczegółowo odtworzone, bogato opierzone i ruchliwe indyki na pierwszym, wyraźnym planie oraz dwie postaci ledwie zarysowane w centrum kompozycji. Można je rozpoznać jako wizerunek anioła o kobiecych kształtach i klęczącą, skuloną sylwetkę mężczyzny. Scena rozgrywa się na podwórzu, na tle drewnianej zabudowy dworkowej. Obraz Jacka Malczewskiego stanowi studium do tematów rozwijanych w różnych momentach jego kariery artystycznej. Rodzima sceneria, wydobyta poprzez realistyczną obserwację szczegółów, łączyła się w twórczości malarza z wizyjnością, symbolicznym przesłaniem, doznaniem metafizycznym. Obraz Indyki, utrzymany w zgaszonej, brązowawej kolorystyce, może być traktowany jako szkic poprzedzający precyzyjny, ewokujący szczegółem, polegający na starannym wykończeniu, warsztat artysty. W tym malarskim zarysie ujawnia się zarazem zasadnicze przesłanie twórczości Malczewskiego łączącego wymiar ziemski, nasycony szczegółami, z mocnym modelunkiem postaci, z wymiarem fantastycznym, prezentującym nieziemskie postaci, mitologiczne motywy, wyrażone intensywną kolorystyką. Indyki, ze względu na szczególny efekt niedokończenia, odsłaniają warsztat malarski Malczewskiego – stopniowe nasycanie obrazu detalami, modelowanie form, wydobywanie wyrazistych kształtów postaci, uszczegóławianie przedstawianych scen. Dają także możliwość rozpoznania zasadniczych motywów jego twórczości – sentymentalnej podróży w przeszłość, wspomnienia dworkowej atmosfery z dzieciństwa, wydobycia gwaru i harmideru wiejskiej scenerii. Odsłaniają jednocześnie wymiar duchowy w postaci kobiecej – wieloznacznej, odnoszącej się do zróżnicowanych typów z malarstwa twórcy – anioła, Chimery, Tanatosa. Właśnie w swojej szkicowej formie obraz z Muzeum Narodowego w Lublinie zyskuje znaczenie symboliczne jako nagły przebłysk treści wieloznacznych – łącząc element witalności i biologiczności przyrody z przeczuciem śmiertelności, ostateczności. Te dwa skrajne momenty wyraża sztuka, o czym miała zaświadczać cała twórczość Jacka Malczewskiego, która domaga się całkowitego oddania i ofiary. Indyki kondensują i wzmacniają to przesłanie, ukazując ledwo zarysowaną postać korzącego się twórcy, pokazanego na granicy doczesności i wieczności.

Marcin Lachowski