I znów wiosna

Treści obrazów Jacka Malczewskiego, czołowego symbolisty polskiego, łączyły się z dwoma kluczowymi wątkami: walki narodowowyzwoleńczej i autoanalizy – sfery osobistej, zamkniętych w triadzie tematów Polska–sztuka–śmierć. Na początku kariery malarz zainteresował się ludowością. W latach 1867–1871 przebywał w majątku wuja, Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie obserwował wiejskie życie, toczące się w rytmie wyznaczanym przez naturę. Pod okiem Adolfa Dygasińskiego – przyrodnika, przyszłego pisarza, poznawał tajniki przyrody, ludowe wierzenia i obyczaje. Zaledwie kilkuletni epizod miał duże znaczenie dla biografii artysty. Przez bliższe poznanie piękna rodzimego krajobrazu i folkloru początkowe zainteresowanie ludowością zamieniło się w długotrwałą fascynację. Motyw ludowy, który pojawił się w malarstwie Malczewskiego w latach 70., przewijał się także przez późniejszą twórczość. We wczesnych pracach ludowość łączyła się ze ściśle rodzajową tematyką. Z czasem rodzajowość i realia etnograficzne ustąpiły miejsca fantastyce, a wiejskie dziewczyny zmieniły się w zjawy i fantastyczne istoty – nimfy, rusałki, Chimery, harpie.

Obraz I znów wiosna z 1890 roku powstał we wcześniejszym okresie, jest wiejską sceną rodzajową wzbogaconą anegdotą. Ukazuje dwie postacie – starca i dziewczynę, którzy przerwali na chwilę swoje zajęcia na podwórku, wystawiając się na ciepłe promienie wiosennego słońca. W ich osobach sportretował odmienne temperamenty, płcie i dwa etapy życia. Postać pochylonego, wspartego na łopacie starca, w ciemnym ubraniu, kontrastuje z młodzieńczą, swobodną pozą kobiety. Odwrócony plecami, zmęczony i apatyczny mężczyzna nie zwraca uwagi na obserwującą go z zainteresowaniem towarzyszkę. Ubrana w biały strój dziewczyna tworzy barwną całość z różową i białą tkaniną suszącą się na płocie. Ten kontrast kolorów dopełnia efekt odrębności postaci. Wiosna napełnia siłami witalnymi dziewczynę, starzec nie ulega jej wpływom. Podwórze otoczone jest młodą, soczystą zielenią. Nad linią zieleni rysują się dachy dużych zabudowań. 

Wiosna wiele razy była tematem obrazów Malczewskiego, różnych pod względem źródeł inspiracji i sposobu ujęcia. Łączy je jeden wspólny element, kluczowy dla całej twórczości malarza – figura kobiety.

Bożena Kasperowicz