W pracowni rzeźbiarza

Atelier artysty wypełnione jest zarówno: płaskorzeźbami jak i rzeźbami pełnymi. Jednak pracą, której twórca poświęca najwięcej uwagi, jest będące na ukończeniu popiersie-autoportret, przy którym młodzian pozuje z dłutem i młotem. Promienie wschodzącego słońca wdzierają się do środka, wydobywając rozmaitość kształtów kamieni, ukształtowanych dłutem mistrza; z prawej rzeźba siedzącego na cokole nagiego mężczyzny oraz rozmaite rekwizyty – popiersie starca, krater, draperie, księgi, bloki kamienne, rzeźba nagiego putta; z lewej niewykończone płyty z płaskorzeźbami. Warsztat zorganizowany jest w miejscu raczej umownym, fantastycznym, czy symbolicznym wręcz – we wnętrzu antycznej budowli - pałacu, której ażurowe lub też częściowo w ruinie pozostające ściany przenikają się swobodnie z bujną roślinnością. Przestrzeń ograniczają wysmukłe kanelowane korynckie kolumny, między którymi rozbłyska skrawek nieba. Obraz zdominowany żółto-brązowymi tonami, od których widowiskowo odcina się martwa biel koszuli i czerwień beretu młodzieńca.

Stanisław Kostka Potocki nabył obraz jako dzieło Salvatora Rosy (1615-1676) we Włoszech przed 1798 r., jednak charakterystyka ogólnej kompozycji, jak również szczegółów (zwłaszcza kolumn i roślinności) naprowadza raczej na autorstwo Giovanniego Ghisolfiego. Czytelne są analogie stylistyczne z licznymi capricci Ghisolfiego, który specjalizował się w fantastycznych widokach starożytnych ruin. Choć mediolańczyk z pochodzenia, Ghisolfi spędził większość swojej kariery w Rzymie i Piacenzy, pracując jako malarz i dekorator. Po przybyciu do Rzymu stał się przyjacielem i bliskim współpracownikiem Salvatora Rosy. Artyści współpracowali blisko przy wielu projektach, począwszy od 1654 roku, kiedy to Ghisolfi zaprojektował kilka scenerii malarskich, na których tle Rosa domalował postaci. Niewykluczone nawet, że takież są kulisy powstania obrazu wilanowskiego.

Dominika Walawender-Musz