Globus "Ziemia" fizyczno-polityczny

Globus fizyczno-polityczny „Ziemia” z lat 1867–1870 to najstarszy i najcenniejszy eksponat kolekcji zgromadzonej w Muzeum-Dworku Wincentego Pola w Lublinie. Do muzeum trafił w 2005 roku, niespodziewanie i znacząco wzbogacił, tworzony tam od lat 80. XX wieku unikatowy zbiór polskojęzycznych globusów Ziemi. Inicjatorką powstania tej kolekcji oraz jego merytoryczną opiekunką była doktor Janina Ewa Piasecka (1928–2016) z Podkomisji Kartografii Globusowej Polskiego Towarzystwa Geograficznego.

Globus ten jest jedynym znanym zachowanym w Polsce egzemplarzem wydanym przez słynną oficynę Jana Felkla mieszczącą się w Pradze. Jego polską terminologię nazw geograficznych opracował Mirosław Suchecki, współpracujący od 1865 roku z właścicielem firmy. Jedynie na tym globusie Alaska należy jeszcze do Imperium Rosyjskiego (w 1867 roku sprzedana Stanom Zjednoczonym), a południk Oº przebiega nie przez Greenwich w Anglii, co ustalono w 1884 roku, lecz przez wyspę Ferro w archipelagu kanaryjskim.

Globus jest niewielki, ma około 21cm średnicy (skala około 1 : 60 mln), wyposażony w metalowy południk 180º oraz drewnianą podstawę. Na jego mapie została przedstawiona sieć głównych rzek, największe jeziora, a także pasma gór z nazwami, lecz bez podania ich wysokości. Zaznaczono i opisano największe miasta oraz państwa, których granice rozróżniono kolorowymi liniami. Na oceanach naniesiono linie prądów morskich.

Stan zakupionego od osoby prywatnej globusa, liczącego niemalże półtora wieku, był nie najlepszy. Na kuli były widoczne liczne przetarcia mapy, na mosiężnym południku występowały rdzawe przebarwienia, a podstawa miała ubytki drewna. Jednak w 2006 roku udało się sfinansować jego kompleksową renowację przeprowadzoną w warszawskiej Pracowni Konserwatorskiej Małgorzaty i Wiesława Faberów.

Ten najcenniejszy w kolekcji globus był prezentowany na dwóch wystawach: w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius w Krakowie (2006) oraz w Muzeum Geodezyjnym Warszawskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego SA w Warszawie (2018).

Grażyna Połuszejko