Cegiełka na Weteranów 1863 r.

Plakiety i cegiełki na rzecz weteranów drukowano, aby pomóc materialnie dawnym powstańcom. Był to przejaw troski społeczeństwa o tych, którzy walczyli w 1863 roku o wolność Polski. Cegiełka pochodzi z I wojny światowej, kiedy to zaczęto dbać o należną im cześć, ale też o ich byt.

Powstanie 1863 roku zakończyło się klęską. Wiele osób za udział w nim straciło życie, powstańców skazywano też na katorgę syberyjską, a ich majątki skonfiskowano. Gdy przeżyli zesłanie i wrócili na ziemię ojczystą, nie mieli z czego żyć. Byli też zbyt starzy i schorowani, aby pracować. Mieszkali w złych warunkach, bez opieki. Niektórzy musieli żebrać. Jednocześnie władze zaborcze, zwłaszcza rosyjskie, tłumiły obchody rocznic powstań i pamięć o powstańcach. W Galicji, gdzie restrykcje były najlżejsze, organizowano odczyty upamiętniające powstanie, podczas których dokonywano zbiórek na weteranów.

Pierwsze organizacje zrzeszające weteranów powstały w Krakowie, Lwowie i Poznaniu. W Lublinie taką organizację powołano formalnie dopiero w 1915 roku, kiedy z miasta wycofały się wojska rosyjskie, a Austriacy wprowadzili większą swobodę. Pozwoliło to jeszcze w tym samym roku na uroczyste obchody rocznicy powstania, podczas których Daniel Śliwicki, redaktor gazety „Ziemia Lubelska”, zaproponował powołanie stowarzyszenia pomagającego weteranom i ich rodzinom w trudnej sytuacji. Pieniądze pozyskiwano w różny sposób – przygotowano wystawę „Pamiątki 1863 r.”, wydawano cegiełki.

O pamięć i należną cześć weteranom dopominał się Józef Piłsudski. Wydał rozkaz zaliczenia byłych żołnierzy w poczet Wojska Polskiego z prawem noszenia mundurów w dni świąteczne. W 1919 roku Sejm przyznał weteranom renty wojskowe, zostali też awansowani. Młodzi żołnierze dbali o mogiły powstańcze. Pamięć o bohaterach była bardzo ważna dla tożsamości narodu, który odzyskiwał wolność po stu dwudziestu trzech latach zaborów.