Wachlarz

Wachlarze były znane już w antycznym Egipcie i przybierały różne formy na przestrzeni dziejów. Wykonywano je z mniej lub bardziej trwałych materiałów.

Początkowo służyły celom czysto praktycznym, były używane dla ochłody lub odpędzenia owadów. W rękach władców podkreślały majestat i dostojeństwo, ich poddani zaznaczali nimi swój status, w rękach wojownika-rycerza mogły stanowić niebezpieczną broń, a w delikatnej dłoni damy uwidaczniały subtelną elegancję, grację ruchu, często wytworny gest, element języka znaków dla wtajemniczonych.

Z czasem w różnych rejonach świata praktyczna funkcja tego przedmiotu schodziła na dalszy plan, nabierając wielu nowych, niekiedy zaskakujących znaczeń kulturowych, a zarazem praktycznych (na przykład chiński wachlarz bojowy czy obuchowy).

W Europie w 2. połowie XVI wieku orientalny wachlarz składany wszedł na długo do kanonu akcesoriów modny kobiecej. Stało się to możliwe dzięki ożywionym kontaktom handlowym z Chinami. Początkowo to Portugalczycy, drogą morską, przywozili tysiące wachlarzy wraz z innymi orientalnymi towarami. Szybko zyskały popularność właśnie w Portugalii, a następnie w Hiszpanii i Włoszech. Katarzyna Medycejska, żona francuskiego władcy Henryka II, wprowadziła na nie modę we Francji. Popularność orientalnych wyrobów w następnych latach sprawiła, iż francuscy artyści i rzemieślnicy stworzyli własny typ dekoracji malarskiej na jedwabnej lub papierowej powierzchni wachlarza składanego.

Nie słabło również zapotrzebowanie na te przedmioty sprowadzane ze Wschodu.

Papierowe wachlarze składane były bardzo nietrwałe, łatwo ulegały zniszczeniu, więc nieliczne muzea posiadają dobrze zachowane oryginalne wyroby. Wachlarz składany „o tysiącu twarzy” przedstawia liczne postacie, które mają twarze o precyzyjnym rysunku wykonanym na kości słoniowej, naklejonej na powierzchni asymetrycznego pokrycia z papieru. Barwna dekoracja nawiązuje do dekoracji porcelany orientalnej, również przeznaczonej na eksport do Europy.

Każdy szczegół jest wycyzelowany z wielką starannością. Zarówno uroda i precyzja płaskorzeźbionej powierzchni, jak i oryginalne, malownicze i barwne dekoracje zadecydowały o niesłabnącej modzie na te orientalne akcesoria aż po czasy współczesne.

Magdalena Norkowska