Wygnanie

Niewielki, lecz ekspresyjny szkic olejny „Wygnanie” Wojciecha Weissa jest ważnym dopełnieniem innej pracy artysty z kolekcji Muzeum POLIN – zatytułowanej „Pogrom” (ok. 1918; MPOLIN-M171). Podobnie jak tamten obraz, odwołuje się do wydarzeń z lat Wielkiej Wojny, czasów zniszczenia, wygnania i śmierci. Dla Żydów były to także czasy okrutnych pogromów, rozpadu całych społeczności, rujnowania ich domów, synagog, cmentarzy, wreszcie panicznych ucieczek przed prześladowcami.

Taką grupę uchodźców – dwóch mężczyzn, kobietę i dzieci z przerażeniem spoglądających za siebie – ukazał Weiss. Mężczyzn przygniatają ciężary tobołów, kobietę – niemowlę niesione na rękach. Zwarta, zatrwożona grupa uciekinierów nakreślona jest gwałtownymi pociągnięciami pędzla, a wąska paleta barw: czerni, szarości i bieli wzmaga, podkreśla ludzkie emocje i siłę wyrazu całego dzieła. Nie wiemy, czy jest to szkic do (nie)namalowanego obrazu, czy scena, którą widział artysta. „Spod pędzla polskiego malarza wyszła niepozorna wyłącznie rozmiarami figura żydowskiego wygnania, ideogram ucieczki, symbol masowych migracji ludu, który na zawsze tracił swój sztetl przez zawieruchę wojny o nieznanej dotąd skali” (Artur Tanikowski, tekst niepublikowany). Ta pełna ekspresji i dynamiki scena, obrazująca rozpaczliwą ucieczkę i dramat pogromów Żydów w czasie I wojny światowej, jest wysokiej klasy artystycznym odzwierciedleniem wydarzeń historycznych, widzianych z perspektywy współodczuwającego obserwatora.

Renata Piątkowska