Oinochoe w stylu Gnathia

Dzban o szerokim wylewie wykonany z żółto-beżowej gliny. Ten typ naczynia pochodzącego ze Starożytnej Grecji nazywano oinochoe – służył do czerpania wina z krateru (większego naczynia przeznaczonego do mieszania wina z wodą), a także do nalewania napoju do czar biesiadników. Wilanowska oinochoe zachowała się w bardzo dobrym stanie – nie jest klejona ani uzupełniana, ma tylko kilka drobnych odprysków oraz wykruszeń. Naczynie pokryto prawie w całości czarnym firnisem (pokostem).

Tego typu przedmioty – pokryte czarnym firnisem i ozdobione dekoracją białą, czerwoną i żółtą - powstawały w II. połowie IV i na początku III wieku p.n.e. Produkowano je w Południowych Włoszech, a ich najlepsze egzemplarze stworzono w rejonie Apulii, skąd najprawdopodobniej pochodzi wilanowski egzemplarz. Określa się je terminem „gnathia” pochodzącym od nazwy starożytnej miejscowości Gnathia (Egnazia), w której wiele z nich odnaleziono.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim, doklejono uchwyt i dodano kanelury. Po przeschnięciu większość powierzchni pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką bogatą w żelazo. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu. Najpierw naczynia wypalano w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.