Waza pamiątkowa

Waza powstała w jednej z najsłynniejszych polskich wytwórni wyrobów metalowych. „Bracia Łopieńscy” to rodzinna firma działająca w Warszawie od 1862 roku. Wykonywano tam odlewy rzeźb, pomników i medali wybitnych  artystów, takich jak: Xawery Dunikowski, Cyprian Godebski, Antoni Kurzawa, Konstanty Laszczka i inni. Produkcja obejmowała też elementy budowlane oraz przedmioty użytkowe i dekoracyjne. W okresie międzywojennym były one wysoko cenione zarówno w kraju, jak i poza granicami, czego dowodem jest srebrny medal otrzymany na Wystawie Światowej w Paryżu w 1925 roku. Po wojnie Łopieńscy restaurowali zniszczone pomniki warszawskie, między innymi króla Zygmunta III, Adama Mickiewicza, Fryderyka Chopina, mimo to dotknęły ich restrykcje i szykany ze strony władzy ludowej. Hart ducha i siła rodzinnej tradycji sprawiły, że – choć w bardzo okrojonym zakresie i pod zmienioną nazwą – firma działała nadal. 

Waza ma imponujące rozmiary i wspaniałą dekorację rzeźbiarską. Głowy żubra, zastosowane jako motyw dekoracyjny, można powiązać z akcją podjętą w Polsce dla ratowania tego zagrożonego wyginięciem zwierzęcia. W czasie I wojny światowej żubry w Puszczy Białowieskiej zostały wybite przez wycofujące się wojska niemieckie, partyzantów rosyjskich i kłusowników. W 1929 roku sprowadzono je tam na powrót. Waza ma charakter unikalny, ponieważ powstała na specjalną okazję, jako trofeum dla zwycięscy warszawskiego derby – dorocznego wyścigu trzyletnich koni, odbywającego się od 1939 roku na Służewcu (wcześniej było to Pole Mokotowskie). Tam właśnie w 1931 roku zwyciężył w wyścigu koń Essor, wyhodowany w stadninie hrabiego Alfreda Potockiego w Łańcucie, a  należący do hrabiego Konstantego Zamoyskiego. Hrabia zabrał trofeum do swego majątku w Adampolu nieopodal Włodawy, gdzie starannie ukryte szczęśliwie przetrwało wojnę i pierwsze lata powojenne, by na koniec – zgodnie z wolą dawnych właścicieli – trafić do zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie.

Barbara Czajkowska