Nóż

Prezentowany sztuciec jest jednym z siedemdziesięciu dwóch noży deserowych zachowanych w wilanowskiej kolekcji. Co ciekawe, cały komplet na  72  osób wykonany został przez dwóch złotników. Łyżki i widelce wykonał Dominique F. Naudin, a noże Martin G. Biennais.

Trzonek noża wykonany został z dwóch bliźniaczych zlutowanych okładzin. Brzeszczotowi nadano modną na pocz. XIX w. linię "a la Turque" przypominającą kształtem szablę turecką. Patrząc od miejsca łączenia ostrza z trzonkiem ku dołowi, widać precyzyjną, odlewaną i cyzelowaną dekorację uchwytu. Na szczycie umieszczono tarczę słoneczną zawieszoną nad czterostrunną lirą, niżej postać kobiecą w długiej, swobodnie opadającej tunice. Podtrzymuje ona na głowie kosz z winogronami symbolizującymi obfitość. Pod figurą tarcza herbowa. W kartuszu herb Pilawa pod koroną hrabiowską ze strusimi piórami i wstęgą z napisem obiegającym tarczę u dołu „SCUTUM OPPNEBAT SCUTIS”. Poniżej symetryczny ornament ze stylizowanych roślin, kosza z owocami oraz maski z pyskiem lwa. Złocenie ostrza sztućca sprawiało, że spożywane nim nawet kwaśne potrawy nie zyskiwały nieprzyjemnego metalicznego posmaku.

Nóż deserowy jest nieznacznie mniejszym sztućcem od tzw. obiadowego. Był używany podczas śniadań i kolacji, oraz jako sztuciec do przystawek podczas wielodaniowych obiadów. Dobrym zwyczajem w zamożnych domach było wymienianie sztućców po każdym daniu.

 Zespół nakryć jest wiązany z Aleksandrą Potocką, córką Stanisława Septyma Potockiego i żoną Augusta Potockiego, właściciela Wilanowa od 1845 r. O pochodzeniu nakryć świadczy zapis w inwentarzu Pałacu z 1867 r., że komplet stanowi własność „J. W. Hrabiny Pani”. Ponadto, na podstawie treści dokumentów z kolekcji AGAD AGWIL stwierdzono istnienie w XIX w. co najmniej dwóch kolejnych kompletów nakryć. W 2019 r. z antykwariatu w Zurichu Muzeum otrzymało nadzwyczajną ofertę, na podstawie której kupiono do zbiorów zestaw identycznych sztućców na kolejne dwanaście12 osób (Wil.6260/1-39).

Joanna Paprocka Gajek