Stara kobieta - portret

Kobieta w czarnym czepku z białą falbanką na głowie twarz zwraca do widza. Na jej pooranym zmarszczkami, zmęczonym obliczu maluje się zapis rozlicznych doświadczeń życiowych, wyryły się na nim ślady chwil radosnych i tragicznych; wejrzenie brązowych oczu jest jednak pogodne, bezpośrednie, choć przenikliwe, wszystkowiedzące – niesie w sobie nieskrywaną pod żadną pozą prawdę życiową. Sylwetka pochylona, jakby przygnieciona bagażem lat. W dłoniach wystających spod długich rękawów białej koszuli trzyma kłębek włóczki i cztery druty do dziergania. Obficie udrapowana rudożółtawa suknia wykończona niebieską falbanką skrywa nadmierną może szczupłość modelki. Paradoksem jest, że mimo iż portret wykonany został z taką starannością nie wiemy kogo przedstawia. Tło jest neutralne, co sprzyja uwydatnieniu ekspresji postaci.

W zbiorach wilanowskich znajduje się podobny w charakterze, również bezimienny portret starego wędrowca (Wil.1105). O ile w jego kontekście, prócz werystycznego portretu codzienności, przywołać można uniwersalne przesłanie tęsknoty za wolnością, o tyle postać kobieca –  obok oczywistych walorów rodzajowych – niesie w sobie odwołanie do mądrości życiowej. Staruszka zajmuje się dzierganiem, a czynność tę i jej podobne od wieków łączono z pleceniem bytu człowieczego. Gdyby rzecz pociągnąć dalej, starsza kobieta przedzierzgnąć by się mogła w postać alegoryczną – jedną z mitologicznych parek, prządek losu, bogiń przeznaczenia, które przędły i przecinały nić ludzkiego życia. Interpretacji takiej sprzyja też fakt, iż kobieta nie jest skupiona na swej pracy, a raczej prezentuje ją widzowi, swą uwagę przenosząc na niego właśnie.

Prawdopodobnie z kolekcji Augusta i Aleksandry Potockich.

Dominika Walawender-Musz

Hasła słownika termonów kontekstowych: dziewiarka, druty, staruszka, kolekcja Augusta i Aleksandry Potockich