Tłok pieczętny Prezesa Rady Stanu Księstwa Warszawskiego

Tłok pieczętny Rady Stanu Księstwa Warszawskiego

W zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zachowało się przeszło czterdzieści zabytków sfragistyki, czyli pieczęci lub tłoków pieczętnych. Określenie sfragistyka pochodzi od greckiego słowa sphragis oznaczającego pieczęć (alternatywnie, od języka łacińskiego – sigillum – sygillografia) i definiuje gałąź pomocniczych nauk historycznych, której badania koncentrują się na pieczęciach – odczytywaniu ich znaczenia, a także ustalaniu okoliczności ich powstania. Historia sfragistyki sięga XIX wieku; dostrzeżono wówczas, że pieczęcie mogą stanowić wartościowy materiał źródłowy, wnoszący wiedzę w zakresie ustaleń politycznych, heraldycznych, z zakresu dyplomacji, a także innych wątków związanych z przeszłością.

Zespół pieczęci i tłoków pieczętnych zachowanych w zbiorach Muzeum pod względem czasu powstania sięga aż do XVIII wieku. Pieczęcie oraz tłoki dotyczą nie tylko dóbr wilanowskich. Zespół zawiera obiekty, które powiązać można z konkretnymi osobami – właścicielami Wilanowa w kontekście piastowanych przez nich urzędów, ale także takie, które dokumentują system administrowania dobrami i ich funkcjonowania, nie tylko wilanowskimi.

Prezentowany tłok pieczętny przeznaczony jest do odbijania pieczęci tuszem. Wykonany z mosiądzu typariusz (część zawierająca odbijany obraz) posiada owalny kształt i jest wklęsłoryty (obraz jest wycięty w głąb) i posiada ozdobiony rytowanymi obręczami część trzonka – łączącą się z rączką. Rączka jest długa, wykonana z drewna w kolorze ciemnobrązowym. W polu pieczętnym znajduje się herb wielki Księstwa Warszawskiego, na który składa się: tarcza dzielona wertykalnie na dwie równe części z godłem Saksonii w jednym polu (przemienne paski czarne i złote przecięte pasem z gałązką ruty) i godłem Polski w drugim (orzeł w koronie). Tarcza umieszczona jest na tle płaszcza podbitego gronostajowym futrem, zwieńczonego zamkniętą koroną królewską. W otoku widnieje napis w języku łacińskim: FRID: AUG: D. G. REX SAX: DUX VARS (Fryderyk August z Bożej Łaski Król Saksoński, Książę Warszawski), a pod tarczą herbowej w języku polskim: PREZES RADY || STANU. Pieczęć należała najprawdopodobniej do Stanisława Kostki Potockiego (17855-1821), który piastował funkcję Prezesa Rady Stanu i Rady Ministrów od 1809 roku.

sfragistyka, sphragis, Fryderyk August, Stanisław Kostka Potocki, właściciel Wilanowa, typariusz, pole pieczętne, Prezes Rady Stanu, Prezes Rady Ministrów