Trzy Gracje

Na owalnym, wypukłym wycisku, na bardzo wklęsłym tle, obwiedziony marginesem przedstawione zostały trzy nagie postacie kobiece. Dwie postacie po bokach kompozycji trzymają w rękach szal. Postać w centrum jest odwrócona tyłem i obejmuje towarzyszki ramionami. Przedstawienie takie uznawane jest za wyobrażenie trzech gracji. W sztuce istnieje wiele podobnych przedstawień interpretowanych jako Minerwa, Wenus i Junona. Według Lipperta wycisk wykonany na podstawie oryginału antycznego. Identyczny możemy znaleźć w jego „Dactyliothecae universalis”. W zbiorach Muzeum Pałacu w Wilanowie znajduje się również biskwit autorstwa Jüchtzer Christiana Gottfrieda według modelu Zeissig Johanna Eleazar (Elias), zw. Schenau. Jest to popularne przedstawienie również w malarstwie, zobacz obrazy: Wil.1082 oraz S.1572MŁ. Podobna gemma o numerze: Wil.3083/2-III/1-1.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalną gemmę z daktylioteki Lippert’a znajdziesz tutaj: Minerva, Venus und Juno

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam oraz “Admiranda Romanarum antiquitatum ac veteris sculpturae vestigia: anaglyphico opere elaborata ex marmoreis exemplaribus quae Romae adhuc extant in Capitolio, aedibus hortisque virorum principum ad antiquam elegantiam” 1693; “Recueil de pierres gravees antiques”, Levesque de Gravelle, Michel Philippe, 1732;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)