Starzec i dziewczyna

Teodor Axentowicz (1859–1938) należy do wybitnych artystów Młodej Polski. Jego działalność koncentrowała się wokół wątków rodzajowych związanych przede wszystkim z folklorem Huculszczyzny oraz malarstwem portretowym.

Tematyka ludowa pojawiła się w twórczości Axentowicza podczas studiów w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 80., kontynuował ją również w Paryżu, w pracowni E. A. Carolusa-Durana, wykorzystując szkice plenerowe wykonane podczas wyjazdów na Huculszczyznę, w okolice Kołomyi i Jamnej. W 1895 roku Teodor Axentowicz wrócił do Krakowa, aby na prośbę Juliana Fałata objąć stanowisko profesora w tamtejszej akademii. Artysta zaangażował się w życie artystyczne Krakowa, gdzie powołał szkołę malarstwa dla kobiet, działał również w Towarzystwie Artystów Polskich „Sztuka”, którego był współzałożycielem.

Popularnym tematem, po który często sięgał Axentowicz, jest przedstawienie starca, często wyobrażonego jako lirnik, któremu towarzyszy młoda wiejska dziewczyna lub dziecko. Postać starca, zwykle siwobrodego, wspartego na lasce, ubranego w ciemny strój, może być utożsamiana z artystą. Stojąca obok, oparta o pień drzewa, zamyślona, melancholijna dziewczyna w barwnej chustce na głowie wydaje się smutnym wspomnieniem minionej młodości. Odwołując się do kontrastu pomiędzy starością i młodością, brzydotą i pięknem, Axentowicz podejmuje symboliczny wątek natury ludzkiego życia i nieuchronności przemijania. Nie bez znaczenia jest otaczająca postaci jesienna przyroda; wanitatywny charakter kompozycji podkreślają zeschnięte, złotawe liście i majaczące w tle bezlistne drzewa. Artysta z charakterystyczną dla siebie dyscypliną malarską operuje oszczędną kolorystyką. Ogranicza gamę barw do niezbędnego minimum, wykorzystując również neutralne tło papieru. Tak jak w innych tego typu kompozycjach buduje przedstawienie, stosując kontrast zestawień barwnych – brunatnych strojów i pnia drzewa z akcentami żywej czerwieni oraz zieleni i błękitu.

Anna Hałata