Płaszczenica

Płaszczenica to płótno spełniające w obrzędowości Cerkwi podobną funkcję jak Grób Pański w Kościele rzymskokatolickim. Wizerunek ten jest szczególnie adorowany w okresie świąt Wielkiejnocy. Jest przedstawieniem umarłego Chrystusa, złożonego po śmierci na płótnie, zwykle przykrytego jedynie perizonium. Jego wizerunek zwykle otacza wypis z Troparionu – pieśni paschalnej: „Dostojny Józef zdjąwszy z drzewa przeczyste Twoje ciało całunem czystym owinął i wonnościami namaściwszy w nowym złożył grobie”.

Płaszczenica z lubelskich zbiorów jest w tym względzie nietypowa, gdyż całe ciało Chrystusa jest ciasno owinięte całunem, a przedstawieniu Jezusa nie towarzyszy przytoczony fragment pieśni. Wykazuje jednak szereg podobieństw do grupy obiektów powstałych na przełomie XIX i XX wieku, wykonanych w nieznanym warsztacie, być może na terenie Lubelszczyzny lub w jej sąsiedztwie (większość z nich pochodzi z cerkwi regionu lubelskiego lub w nich nadal służy). Obiekty te charakteryzuje zestaw cech wspólnych: są pozbawione wspomnianego tekstu z Troparionu, głowa Chrystusa jest złożona na chuście uformowanej w specyficzną owalną poduszkę, a przykrywająca go materia zasłania nie tylko biodra, ale większość ciała, od pasa aż po stopy. Charakterystyczne jest także skrzyżowanie ramion Chrystusa na piersi, powtarzalne ujęcie rysów twarzy oraz włosów, spływających miękkimi falami na ramiona. Podobne obiekty odnajdziemy obecnie w Muzeum KUL i w Muzeum Ziemi Chełmskiej, a także w cerkwiach w Białymstoku, Dobratyczach, Horostycie, Krakowie, Pawłowie Starym, Tomaszowie Lubelskim, Uhrusku oraz w kościele w Podgórzu. Prowadzone kwerendy ujawniają kolejne płaszczenice tego typu, jednak póki co warsztat, który je wykonał i okoliczności powstania pozostają nieznane.