Pokłon pasterzy

Obraz został podzielony na sferę ziemską i niebiańską. Na dole rozbudowana scena pokłonu pasterzy. W centrum Dzieciątko trzymane na kolanach przez Maryję. Wszyscy pasterze tłoczą się po lewej stronie obrazu, po przeciwnej ukazano pochyloną sylwetkę św. Józefa. Ponad nimi unoszą się siedzące na chmurach dorosłe Anioły w otoczeniu małych puttów ze skrzydełkami. Na pierwszym planie leżą dary: owoce, jarzyny i ubite ptactwo. Malarz cisnących się wokół Jezusa pasterzy potraktował z widoczną miłością do szczegółów. Scharakteryzował każdego z nich tak, że nie sposób znaleźć dwóch do siebie podobnych.

Wyobrażenie Zwiastowania Pasterzom i ich Adoracji, było początkowo jedynie tłem lub kontekstem Bożego Narodzenia. Temat zaczerpnięto z przekazu ewangelicznego (Łk 2,8-20) oraz tekstów apokryficznych (Ewangelii Pseudo-Mateusza, Ewangelii Gruzińskiej i Ewangelii Dzieciństwa Ormiańskiej). Pasterze wkroczyli w ikonografię scen bożonarodzeniowych z prostotą, ale i pewnością, świadomi niezwykłego wyróżnienia, gdyż to właśnie przy nich pamiętnej wiosennej nocy stanął Anioł Pański, by zwiastować im radość wielką. Bez wahania pośpieszyli wówczas do Betlejem, gdzie w jasnej poświacie księżyca (jak powiada jeden z apokryfów) oddali pokłon Dzieciątku Bożemu.

Scena rozgrywa się w nocy, której mrok rozświetlają dwa źródła światła o charakterze sakralnym. Wyraziście, w stylu tenebrystycznym, modelują one kształty w bezpośredniej ich bliskości. Głównym źródłem iluminacji, wobec którego gasną wszelkie światła naturalne, jest Dzieciątko Jezus. Jaśnieją również skłębione obłoki. Są to czytelne aluzje do treści Objawień (Revelationes coelestis) św. Brygidy Szwedzkiej (1303-1373), tekstu który obok Meditationes vitae Christi (3 ćw. XIV w.) Pseudo-Bonawentury przemożnie oddziałał na ikonografię Bożego Narodzenia. Ostre kontrasty światłocieniowe wzmagają dynamizm zbudowanej na diagonalach kompozycji.

Obraz prawdopodobnie z kolekcji roskiej.

Dominika Walawender-Musz