Św. Roch odwiedza zadżumionych

Obraz Święty Roch uzdrawia ofiary dżumy Tintoretta z 1549 r. namalowany dla Chiesa di San Rocco w Wenecji jest pierwszym z czterech płócien opowiadających ostatnie epizody z życia tytularnego świętego przeznaczonych do dekoracji prezbiterium. Roch uratował mieszkańców Barcelony podczas zarazy, dla uczczenia tych czynów od 1589 r. organizowany jest coroczny festiwal.

Ten jednolity cykl obmyślony został już od 1528 r., jednak po wykonaniu pierwszego z nieznanych do dziś przyczyn prace wstrzymano i wznowiono dopiero w 1567 r. obrazem św. Roch w Więzieniu. Artysta ukazuje cierpiących na dżumę przyniesionych do małej kaplicy, gdzie maja nadzieję dostąpić łaski uzdrowienia za pośrednictwem weneckiego świętego. Sprawiająca wrażenie nieuporządkowanej, celowo zaburzona kompozycja sprzyja oddaniu przygnębiającego nastoju sceny i dramatyzmu chwili – poruszenia i nieład ciał chorych, wstrząsanych konwulsjami czy też zastygłych w niemym oczekiwaniu na cud. zastygłych w konwulsjach, Ciemny pokój już gromadzi nieład ciał, niektóre pozornie bliskie śmierci. Bez cudownego dzieła świętego szybko stałaby się poczekalnią piekła.

Nieznany autor obrazu wilanowskiego dokładnie powtórzył fragment środkowy kompozycji z postacią świętego z głową opromienioną nimbem pochylonego nad półnagim chorym oraz prawą stronę obrazu. Mężczyzna z lewej wskazuje na swą owrzodzoną nogę, po prawej ktoś podtrzymuje konającą kobietę, tuż nad nią inna kobieta chroni upadku inną – w jaskrawoczerwonej szacie i z odsłoniętą piersią.

W mrok fizyczny i duchowy tego przedstawienia wkracza majestatyczne światło padające z dwóch źródeł: w tle dostarczają go płonące pochodnie – to światło naturalne, lecz równocześnie plan pierwszy zalewa skośne pasmo światła niewyjaśnionego pochodzenia – czytelny, choć zawoalowany znak Bożej interwencji. Właśnie ta koncepcja malarska nocnego wnętrza pociętego i zorganizowanego przestrzennie pasmami światła uznawana jest za punkt zwrotny w karierze młodego artysty, który zapoczątkowując współpracę ze Scuolą, wkroczył na nowy, wyższy poziom swego rzemiosła.

Dominika Walawender-Musz