10 złotych - wzór

Jednym z ciekawszych zagadnień historii pieniądza polskiego są dzieje złotego. Formalnie walutą obowiązującą stał się on w Polsce dopiero 28 lutego 1919 roku. Wówczas sejm uchwalił ustawę „W sprawie nazwy monety polskiej”. Nie oznacza to jednak, że historia złotego rozpoczęła się dopiero po I wojnie światowej. Już w XIV wieku nazwa ta pojawiła się na określenie monet wybijanych ze złota. Ponieważ w Polsce nie wybijano wówczas własnej złotej monety, określenie przylgnęło do pieniędzy obcych. W 1496 roku na sejmie w Piotrkowie uchwalono, iż monety takie będą miały kurs równy 30 srebrnym groszom. Ze względu na pogłębiającą się różnicę cen złota i srebra kurs ten nie utrzymał się i nazwa złoty zaczęła występować w dwóch znaczeniach. Jedno obejmowało jednostkę przeliczeniową o wartości 30 groszy (złoty polski), drugie odnosiło się do monet obcych, zwanych czerwonymi złotymi. Czerwień w nazwie wzięła się stąd, że najczęściej trafiające do Polski węgierskie floreny zawierały domieszkę miedzi dla utwardzenia stopu.

Pierwszą polską monetą, która wartością odpowiadała złotemu, był półkopek, wybijany za panowania Zygmunta Augusta. Złotowymi nazywano również tak zwane lekkie talary Zygmunta III Wazy, natomiast pierwszą monetą, której kurs sztywno ustalono na 30 groszy, był tymf wybijany od 1663 roku. Z tej racji można go uznać za pierwszą monetę złotową. Od reformy monetarnej Stanisława Augusta Poniatowskiego z 1766 roku kurs złotego ustalono na 4 grosze srebrne lub 30 miedzianych. Pomimo upadku I Rzeczypospolitej pieniądz złotowy był obecny w systemie walutowym Księstwa Warszawskiego, a później Królestwa Kongresowego aż do 1841 roku.

Takie tradycje dziedziczył złoty wprowadzony jako waluta odrodzonej Polski. Wśród wielu banknotów pierwszej emisji z 28 lutego 1919 roku znalazł się również dziesięciozłotowy. Tak jak pozostałe banknoty tej emisji trafił do obiegu dopiero 28 kwietnia 1924 roku. Zaważyły na tym trudności gospodarcze i polityczne pierwszych lat niepodległości. Dziesięciozłotówka została wydrukowana przez zakłady graficzne Banku Francji, projekt graficzny stworzyła pracownia profesora Egène Gaspé. Autorem ogólnego projektu był Adolphe Giraldon. Drzeworyt awersu wykonali grawerzy Emile Deloche i Charles-Julien Clément. Drzeworyt rewersu był dziełem kierownika pracowni – Egène Gaspé.

Leszek Poniewozik