Półwytwór ciosaka rdzeniowego

Półwytwór ciosaka rdzeniowego został znaleziony nad Jeziorem Czarnym w Kołowie, pow. gryfiński, prawdopodobnie w 1913 roku. Jest to przedmiot wykonany z krzemienia kredowego wysokiej jakości, z dużej bryły o mocno zdartej powierzchni naturalnej i spękaniami, które świadczą, że wydobyto ją z rzeki lub strumienia o wartkim nurcie. Podstawową techniką użytą do produkcji było uderzenie twardym (kamiennym) tłukiem. Ze względu na formę półwytwór ciosaka z Kołowa dosyć łatwo można pomylić z półwytworem siekiery neolitycznej. Na wczesnych etapach produkcji mezolityczne ciosaki i neolityczne siekiery tzw. czworościenne mogą wydawać się podobne, ale występuje między nimi dosyć istotna różnica. Siekiery zazwyczaj od samego początku były planowane jako narzędzia czworościenne z kątami prostymi pomiędzy ścianami i konsekwentnym odbijaniem odłupków od czterech krawędzi przy bokach, co znacząco ułatwiało formowanie narzędzia. Wcześniejsze od siekier ciosaki w większości przypadków na wczesnych etapach produkcji planowane były jako narzędzia soczewkowate, czyli z jedną dookolną krawędzią, od której odbijano odłupki naprzemiennie na obie strony. Czasami skutkowało to pozorną czworościennością, jak w przypadku prezentowanego ciosaka. Zazwyczaj jest to efekt użycia bryły krzemienia o przekroju zbliżonym do okrągłego, które mezolityczni wytwórcy starali się spłaszczać już w pierwszych etapach produkcji narzędzia. Jest rzeczą interesującą, że ciosak z Kołowa został uznany z tzw. eolit, których kolekcjonowanie było dosyć popularne na przełomie XIX/XX wieku. Tego typu narzędzia wiązano wówczas z najstarszymi etapami zasiedlenia Europy. Dzisiaj wiemy, że zdecydowana większość z nich to całkowicie naturalne fragmenty krzemienia, powstałe np. na skutek obstukiwania brył krzemienia w strumieniach, na brzegach morskich lub zniszczone przez lodowiec. Inne natomiast, jak półwytwór ciosaka z Kołowa, są zdecydowanie młodsze niż kiedyś zakładano.

Michał Adamczyk