Krzyż Wincentego Pola w Tatrach (Dolina Kościeliska)

Pocztówka Krzyż Wincentego Pola w Tatrach została wydana w 1912 roku w Kołomyi przez księgarnię Michała Żyborskiego, teścia Jerzego Pola (wnuka poety). Przedstawia scenę stawiania krzyża z napisem „I nic nad Boga” w Dolinie Kościeliskiej w 1852 roku, podczas wycieczki naukowej zorganizowanej i poprowadzonej przez Wincentego Pola, profesora katedry geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wydarzenie to przyjęło wymiar manifestacji patriotycznej, o czym doniesiono władzom zaborczym, w następstwie czego Pol wraz z trzema innymi profesorami został usunięty z Uniwersytetu.

Dzięki zakupionym w 2001 roku przez Muzeum Wincentego Pola listom Zofii z Polów Podoskiej do Władysława Leona Antoniewicza udało się ustalić datę druku pocztówki, a także poznać nazwisko osoby, która była inicjatorką jej wydania i nakładcą. Zofia Podoska, córka poety, z nieznanych powodów zdecydowała zataić swój udział w tym przedsięwzięciu, pozwalając przypisać całą zasługę Michałowi Żyborskiemu, teściowi jej bratanka, Jerzego Pola. A przecież było to jej kolejne działanie podjęte, jak zaznaczyła w liście, w celu upamiętnienia zasług ojca. Wcześniej, wraz z bratem Wincentym Hugonem, opublikowała jego korespondencję oraz opracowała Pamiętnik Wincentego Pola, który zdeponowany w zbiorach Biblioteki Narodowej spłonął w czasie powstania warszawskiego.

Z listu Zofii do Antoniewicza dowiadujemy się również, że pocztówkę wydano na podstawie, będącej jej własnością, akwareli malarza Stanisława Nagajskiego, uczestnika tej wycieczki. Artysta utrwalił tam moment stawiania przez studentów drewnianego krzyża, umocowanego na kamieniu młyńskim, w miejscu, gdzie według legendy znajdował się grób młynarza króla Zygmunta I Starego. Scenie tej asystują osoby skupione w trzech grupach. W środkowej Nagajski umieścił postać profesora Wincentego Pola, pomysłodawcę tej patriotycznej inicjatywy.

Ta unikatowa pocztówka została wydrukowana w kolorze niebieskim, niestety na dość cienkim, słabej jakości papierze. Zofia zadbała również o dystrybucję karki, rozsyłając egzemplarze niewielkiego nakładu po Galicji. W 1986 roku podarowali ją do zbiorów Muzeum Wincentego Pola Halina i Marian Przetoccy, spadkobiercy większości pamiątek po rodzinach Pol de Pollenburg i Longchamps de Bérier.

Grażyna Połuszejko