Romnija | Romnija

Małgorzata Mirga-Tas, wykorzystując niezwykle charakterystyczne techniki artystyczne, w dużej mierze zaczerpnięte z kultury romskiej, tworzy prace odnoszące się do historii, kultury i biografii własnego narodu. Ważnym wątkiem w jej twórczości jest romska historia budowana z kobiecej perspektywy – Mirga-Tas stworzyła wiele dzieł poświęconych ważnym w jej życiu kobietom. Niezwykle istotnym tematem również znajdującym odzwierciedlenie w jej twórczości jest Zagłada Romów. Szczególnym, gdyż niemal całkowicie wyłączonym z debaty publicznej – artystka upomina się o pamięć należną ofiarom. Wymownym faktem jest to, że to właśnie Mirga-Tas stworzyła pierwszy na świecie figuralny pomnik im poświęcony, który stanął w lesie w Borzęcinie Dolnym, w jednym z miejsc kaźni. I równie dojmujące jest zniszczenie tego drewnianego monumentu przez nieznanych sprawców. W tym samym miejscu stanęła replika, a szczątki oryginału posłużyły artystce do działania twórczego symbolizującego ponowne zamordowanie ofiar, czym dla niej był ten akt wandalizmu. Oba te wątki jej twórczości splatają się w obrazie, który Muzeum POLIN nabyło do swoich zbiorów. Romnija jest portretem dwóch Romek. To pozornie radosny symbol przyjaźni kobiet ubranych w barwne stroje. Jednak za wzór posłużyły artystce fotografie tuż przed aresztowaniem kobiet i zamknięciem ich w obozie pracy przymusowej Berlin-Marzahn. Przed rozpoczęciem igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936 r. hitlerowcy wydali nakaz uwięzienia wszystkich Romów i Sinti zamieszkujących stolicę Niemiec (plan ten był już opracowywany od 1933 r.). Przetrzymywani tam więźniowie, stłoczeni na niewielkim terenie, od 1938 r. byli systematycznie deportowani do obozów zagłady. Większość do obozu Oranienburg-Sachsenhausen, a na początku 1943 r. pozostałe kobiety i dzieci – do Auschwitz-Birkenau. Dzieło Mirgi-Tas stworzone na podstawie dokumentacji fotograficznej jest przetworzone w taki sposób, by upamiętnić te kobiety oraz przywrócić im należną im godność i podmiotowość. | Małgorzata Bogdańska-Krzyżanek