Stanisław Konarski

Maria Ewa Łunkiewicz-Rogoyska, zwana Mewą, należała do amazonek międzywojennej awangardy polskiej. Przyszła na świat w rodzinie o artystycznych tradycjach: malarzami byli zarówno jej matka (Maria Kłopotowska), jak i stryj (Adam Chmielowski – św. Brat Albert). W latach 1921–1924 studiowała w paryskiej Narodowej Szkole Sztuk Dekoracyjnych, wykorzystując pobyt w stolicy sztuki na nawiązanie kontaktów z przedstawicielami nurtów postkubistycznych: Jeana Metzingera, Auguste’a Herbina, Fernanda Légera, a zwłaszcza twórców puryzmu – Amédée Ozenfanta i Charles’a-Edouarda Jeannereta (Le Corbusiera). Wróciwszy do Warszawy w 1925 roku i związawszy się z rodzimymi ugrupowaniami nowoczesnych („Blok”, „Praesens”, „a.r.”) pozostawała najważniejszą purystką w kraju, malując uproszczone martwe natury, portrety i sceny sportowe. Wciąż utrzymywała związki z Paryżem, gdzie ponownie przebywała w 1930 roku. Dzięki pośrednictwu Henryka Stażewskiego weszła wówczas do kręgu międzynarodowych zależności spod znaku Abstraction-Création i Cercle et Carré. Zarówno awangardowe usieciowienie Łunkiewicz-Rogoyskiej w międzywojniu jak i nowoczesna twórczość w powojennym „interregnum” oraz po odwilży powodowały, że na obszernej wystawie pośmiertnej w stołecznej Zachęcie (1969) intencjonalnie pominięto realistyczne prace wykonywane przez artystkę w okresie stalinowskim. Wśród – wymaganych ze względów propagandowych, optymistycznych przedstawień odbudowy kraju, młodzieży czy walki o pokój – powstał wówczas wizerunek postaci historycznej, Stanisława Konarskiego. Reformator szkolnictwa okresu oświecenia, założyciel Collegium Nobilium został ukazany z makietą siedziby swojej uczelni i zwojem pism. Stoi na galerii sali Sejmu w warszawskim Zamku Królewskim, znanej z dzieł uwieczniających scenę uchwalenia Konstytucji III Maja: rysunku Jana Piotra Norblina (1791) oraz obrazu Kazimierza Wojniakowskiego (1806). Realistyczny światłocieniowy portret, nie tyle poprzez temat, ile wyraźne nawiązania formalne do wzorców dyskredytowanych przez awangardę, zupełnie nie pasował do œuvre Łunkiewicz-Rogoyskiej.

Szymon Piotr Kubiak