Lubomirski Jerzy Sebastian (1616-1667) - portret

Na niniejszym obrazie ze zbiorów wilanowskich nieznany malarz (polski?) przedstawił Jerzego Sebastiana Lubomirskiego (1616-1667): konno, w pełnej zbroi, na którą portretowany narzucił płaszcz książęcy podbity gronostajami. Jan K. Ostrowski pisze, że „Lubomirski był pierwszym Polakiem nienależącym do dynastii, który sprawił sobie portret konny (a przynajmniej nie znamy wcześniejszych przykładów)” (zob. J. K. Ostrowski, Portret w dawnej Polsce, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie 2019, s. 368-369, il. 482).

Bardzo podobny pod względem ukształtowania fizjonomii Lubomirskiego jest wizerunek w ujęciu popiersiowym, przypisywany flamandzkiemu malarzowi Janowi de Herdt (ok. 1620-czynny do ok. 1684) (przed 1657, płótno, 102 x 87 cm; Zamek Królewski w Warszawie, nr inw. ZKW/1634), ukazujący marszałka wielkiego (1650) i hetmana polnego koronnego (1658) w szmelcowanej zbroi kirasjerskiej i z karabelą u boku (zob. ibidem, s. 368).

Całopostaciowy „wilanowski” obraz reprezentuje niższy poziom artystyczny, niż popiersie łączone z de Herdt’em.

Według Jana K. Ostrowskiego, buława, którą hetman dzierży (w prawej ręce) na portrecie konnym, pozwala określić czas powstania dzieła najwcześniej na r. 1657. Zapewne na obydwu portretach została ukazana ta sama zbroja - na obrazie znajdującym się w zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie uzupełniona o elementy archaizujące, najprawdopodobniej namalowane w sposób sumaryczny. Mamy do czynienia z wyraźną, intencjonalną heroizacją wymowy kompozycji malarskiej. Składają się na nią ponadto takie motywy, jak: powaleni i uciekający przeciwnicy bitewni oraz unoszący się nad marszałkiem Lubomirskim biały orzeł z rozpostartymi skrzydłami, trzymający buławę i laskę (a w dziobie wieniec laurowy).

Jerzy Sebastian Lubomirski (1616-1667), książę, marszałek wielki i hetman polny koronny; portret konny; pełna zbroja; płaszcz książęcy podbity gronostajami; szmelcowana zbroja kirasjerska; Jan de Herdt (ok. 1620-czynny do ok. 1684), malarz flamandzki; archaizacja; heroizacja; biały orzeł z rozpostartymi skrzydłami.

Agnieszka Woźniak-Wieczorek