1000 marek polskich

Do najważniejszych wyzwań niepodległego państwa polskiego należało uporządkowanie systemu pieniężnego poprzez zastąpienie walut państw zaborczych walutą krajową. 7 grudnia 1918 roku zdecydowano, że do czasu powołania Banku Polskiego funkcje centralnej instytucji finansowej będzie pełnić powołana jeszcze przez Niemców (1916 rok) Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (PKKP). Emitowane przez nią marki polskie (mkp) miały się stać wyłącznym środkiem płatniczym w Polsce. Wymagało to jednak czasu. Na początku grudnia 1919 roku, gdy do obiegu wprowadzano omawiany banknot, mkp miała wyłączność jedynie w Wielkopolsce. Kilka tygodni później status ten zyskała w Galicji i na części ziem byłego zaboru rosyjskiego. Unifikacja walutowa kraju została dokonana po ustabilizowaniu granic w 1921 i 1922 roku. Rozszerzanie obiegu mkp skłaniało nie tylko do zwielokrotnienia nakładów emisyjnych, ale także do wprowadzania na rynek wyższych nominałów. Najwyższym nominałem w 1919 roku był właśnie banknot 1000 mkp. Potrzeba dużych walorów wiązała się z narastającą inflacją, która był efektem ujawniającego się kryzysu ekonomicznego, związanego ze stratami gospodarek państw zaangażowanych w działania wojenne i koniecznością przestrojenia ich na tryb pokojowy. Spadek siły nabywczej pieniądza wypływał przede wszystkim ze zmienionej przez wojnę natury walut papierowych, które stały się znakami wartości – bez możliwości ich wymiany na monety kruszcowe. Podlegała temu także mkp, która od listopada 1918 do końca 1919 roku straciła wobec dolara około 13 700%. Ujawniło się to szczególnie po zlikwidowaniu w listopadzie 1919 roku Centrali Dewiz, utrzymującej jego zaniżony kurs. W kolejnych miesiącach pewne sukcesy w hamowaniu inflacji odniósł minister skarbu Władysław Grabski. Na utrzymanie dyscypliny budżetowej nie pozwoliła jednak wojna polsko-bolszewicka w 1920 roku.

Na początku grudnia 1919 roku numer „Kuriera Warszawskiego” kosztował 30 fenigów (100 fenigów = 1 mkp), rok później już 5 mkp.

Omawiany banknot należy do bardzo popularnej serii, zaprojektowanej w Wiedeńskiej Drukarni Państwowej w stylu wiedeńskiej secesji. Był drukowany w dużych nakładach w tejże drukarni w Wiedniu oraz w Warszawie w Państwowych Zakładach Graficznych, w Zakładach Graficznych Bolesław Wierzbicki i S-ka i w innych prywatnych zakładach w stolicy.

Tomasz Markiewicz