100 000 marek polskich

Po I wojnie światowej (1914–1918) państwa europejskie dotknął kryzys ekonomiczny i walutowy. W zdecydowanie większym stopniu ogarnął przegrane Niemcy i obszar Austro-Węgier oraz bolszewicką Rosję. Pieniądz papierowy emitowano wówczas bez pokrycia w zasobach złota, a zniesiona wymienialność banknotów na monety kruszcowe nie budowała wokół nich atmosfery zaufania.

W październiku 1918 roku w Rosji – bez uwzględnienia emisji lokalnych – w obiegu krążyło 51 miliardów rubli, w 1920 roku – 147 miliardów, w 1921 – 4,5 tryliona, w 1922 – 17 trylionów, na początku 1923 – niemal 2 kwadryliony, u progu 1924 – 23 kwadryliony, a w III 1924 roku już 810 kwadrylionów rubli. Warto wiedzieć, że siła nabywcza będącego w obiegu pieniądza w Rosji w marcu 1924 roku odpowiadała jedynie 0,6% jego realnej wartości sprzed wybuchu wojny.

Frank szwajcarski, wyceniany w 1919 roku na 5–6 koron austriackich, w lipcu 1922 roku kosztował już 3600 koron. W listopadzie 1922 roku wartość austriackiej waluty ustaliła się na poziomie 0,015 % sprzed kryzysu. Pod koniec 1922 roku ceny w Niemczech były 1200 razy wyższe niż przed wojną. W ciągu ośmiu lat od wybuchu wojny cena dolara wzrosła 1600 razy, ceny hurtowe – 1500 razy, detaliczne – 700 razy, wynagrodzenia – 500 razy, a ilość pieniądza w obrocie – 600 razy. Drukarnie nie nadążały za inflacją.

Problemy walutowe nie ominęły także odrodzonego państwa polskiego, gdzie rolę instytucji bankowej do 1924 roku pełniła utworzona jeszcze przez Niemcy Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (PKKP), emitująca marki polskie (mkp). W ciągu dwóch lat, do grudnia 1923 roku, nastąpił wzrost ilości pieniądza w obiegu z 230 miliardów do 125 bilionów mkp oraz 2500-krotny wzrost cen. Hiperinflacja wymuszała dodruk banknotów o coraz wyższych walorach. Przykładem tego jest nominał 100 000 mkp, wprowadzony do obiegu 12 października 1923 roku, zaprojektowany i drukowany w Państwowych Zakładach Graficznych w Warszawie, w technice typograficznej w kolorystyce brązowej, jasnopomarańczowej i stalowoniebieskiej.

Siła nabywcza omawianego nominału 12 października 1923 roku była stosunkowo nieznaczna, skoro wieczorne wydanie „Kuriera Warszawskiego” kosztowało 10 000 mkp, a jego miesięczna prenumerata wraz z dodatkiem porannym 200 000 mkp. W końcu 1923 roku banknot ten stanowił już tylko równowartość wieczornego wydania tego dziennika.

Tomasz Markiewicz