Zaślubiny mistyczne Św. Katarzyny

Obraz łączony jest z twórczością Francesca Brizziego, architekta, malarza i grafika bolońskiego, który ok. 1594 r. przez krótki czas był uczniem Bartolomea Passarottiego. Najbardziej znamienny wpływ na jego twórczość wywarła podjęta w ok. 1603 r. bliska współpraca z Ludoviciem Carraccim (1555-1619), jednym z trzech założycieli (obok kuzynów, Annibala i Agostina), słynnej bolońskiej Akademii zwanej degli Incamminati (w 1582 r.). W kręgach akademickich dążono do odnowy malarstwa religijnego w duchu Soboru Trydenckiego, kładąc nacisk na klarowność narracji połączonej z intencjami moralizatorskimi. Brizzi brał udział w licznych projektach Akademii, współpracując z Luciem Massarim i Lionellem Spadą, a podczas pobytu Ludovica w Rzymie był nawet opiekunem jego warsztatu.

Koncepcja Mistycznych zaślubin Brizziego zakłada uchwycenie pewnego napięcia psychologicznego między osobami, a zarazem uwidacznia skłonność malarza do rzetelnego przedstawienia rzeczywistości. Madonna z Dzieciątkiem tronuje na tle monumentalnej architektury, wykreślonej z autentyczną znajomością form. Podtrzymując dłonią Jezusa, kieruje melancholijne spojrzenie ku stojącemu obok św. Janowi Chrzcicielowi, którego gesty wyrażają głęboką emocję, i zdaje się nie zwracać uwagi na scenę tytułową. Klęcząca u Jej stóp Katarzyna Aleksandryjska należy do świętych najbardziej czczonych w Kościele, a jej mistyczne zaślubiny do ulubionych toposów sztuki. Przekaz Złotej legendy, dotyczący jej osoby, z biegiem czasu zatracił ostrość, ginąc w mroku legend do tego stopnia, że niektórzy hagiografowie powątpiewali w jej historyczne istnienie. Przypuszcza się, że była chrześcijańską neofitką wysokiego urodzenia, która – w wizji mistycznej – poślubiła Zbawiciela. Aby uczynić zadość legendzie, chcącej widzieć w Katarzynie córkę króla Kustosa, malarz uwieńczył głowę świętej dziewczyny koroną, jej bogata suknia haftowana jest złotem, a z ramion spływa złoty płaszcz. Przedstawiona została w wystudiowanej pozie świadomej swego wdzięku księżniczki o arystokratycznych manierach, w momencie przyjmowania obrączki z rąk boskiego Oblubieńca.

Dominika Walawender-Musz