Na pańszczyźnie

Początek drogi twórczej urodzonego w 1935 roku Zygmunta Walenciuka wyglądał podobnie jak u większości samorodnych artystów. Jego talent odkryli nauczyciele, którzy podsuwali tematy czy pomagali w zdobywaniu materiałów. Początkowo twórca zajmował się malowaniem dekoracji szkolnych, portretów ze zdjęć i kopiowaniem obrazów cenionych artystów. Jedną z pierwszych była kopia Rejtana Jana Matejki. Następne prace, malowane „dla siebie” akwarele przedstawiające martwą naturę, pejzaże z okolic Parczewa i postacie ludzkie, zostały zauważone w 1970 roku przez badaczy z Wojewódzkiego Domu Kultury w Lublinie pozyskujących obiekty na wystawę. Artysta kolejno próbował sił w grafice (portrety, karykatury, kobiece akty, formy abstrakcyjne) i malarstwie olejnym na pilśni (wspomnienia z dzieciństwa, sceny codzienne i obrzędowe z życia wsi), by porzucić je na rzecz rzeźby, zdecydowanie bardziej promowanej przez instytucje państwowe w latach 70. i 80. XX wieku.

Pomimo licznych prac powstałych na konkursy i podejmowania różnorodnej tematyki najbliższe są Walenciukowi zagadnienia związane z tradycjami patriotycznymi narodu i ilustracje dawnych ludowych podlaskich zwyczajów. Twórca wiele prac poświęcił rodzinnej wsi i okolicy, okresowi dzieciństwa – bożonarodzeniowemu kolędowaniu, dziecięcym zabawom, zajęciom rolniczym. Nie brak w dorobku także przedstawień religijnych – figur Chrystusa Frasobliwego, Matki Boskiej (na przykład Matki Boskiej Pasterskiej, Opiekunki Podlasia) czy świętych patronów. Jego zasługą jest utrwalenie w drewnie i przypomnienie kultury ludności wyznania unickiego zamieszkującej Podlasie.

Jego prace to rzeźby pełnoplastyczne i płaskorzeźby wykonywanie głównie w drewnie lipowym, ale również w dębinie, topoli i gruszy. Często sam budulec – jego kształt czy struktura sęków – wpływał na wybór sposobu opracowania bryły. Cechą wyróżniającą jest też oryginalna polichromia w palecie subtelnych i pastelowych barw. Artysta nie stosuje farb kryjących. Efekt osiąga, eksperymentując, łącząc techniki i wykorzystując w pracy akwarelę, kredkę, bejce o różnych odcieniach.

Dorobek Walenciuka to około trzystu akwarel, stu obrazów i prawie tysiąc rzeźb, z których wiele znajduje się w zbiorach muzealnych i kolekcjach prywatnych albo zdobi okoliczne kościoły i przydrożne kapliczki.