Pamiątki rodziny Kramsztyków Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Rodzina Kramsztyków od połowy XIX w. należała do elitarnej społeczności warszawskich integracjonistów (Polaków wyznania mojżeszowego), której członkowie w ciągu dwóch pokoleń przeszli drogę od tradycyjnego świata Żydów do świata spolonizowanej inteligencji.
Izaak Kramsztyk (1814–1889) – absolwent, później nauczyciel Warszawskiej Szkoły Rabinów, był gorącym zwolennikiem włączenia się Żydów w życie kraju, „który miłować winniśmy”. W postępowej, tzw. „polskiej” synagodze na Nalewkach, gdzie był rabinem, wygłaszał kazania po polsku. Działalność patriotyczną z lat 1861–1863 przypłacił zesłaniem na Syberię. Razem z żoną Sarą (Salomeą) swoje córki i synów wychowali na szczerych Żydów i polskich patriotów, zaangażowanych w życie naukowe, kulturalne i społeczne ziem polskich.
Synowie Izaaka: Stanisław (1841–1906), Marceli (1848–1901), Zygmunt (1849–1920), Julian (1849–1926), Jakub (1850–1891) i Feliks (1853–1918) żywo uczestniczyli w życiu społecznym i naukowym Warszawy.
Więcej o Kramsztykach przeczytać można w książce Krzysztofa Prochaski „Józef Kramsztyk. Pasjans rodzinny, towarzyski, literacki i naukowy”, Warszawa 2018.

Tak emocjonująca i różnorodna, jak prezentowana, rodzinna kolekcja powstała dzięki szczodrości rozsianych po świecie potomków Kramsztyków. Zainicjowana przez Krzysztofa Prochaskę, do którego wkrótce dołączył jego brat Janusz oraz pozostali członkowie rodziny, kolekcja liczy już kilkadziesiąt pamiątkowych przedmiotów. Do najstarszych należą dyplomy: ukończenia Szkoły Głównej przez Stanisława (z 1866 r.) i studiów lekarskich na Uniwersytecie Warszawskim przez jego syna Stefana (z 1903 r.). Posiadamy też pamiątki dotyczące ur. w 1923 r. syna Stefana – Stanisława (Stasia) Kramsztyka. W początkach XX w. studentkami fizyki i matematyki na Uniwersytecie Jagiellońskim były Ewa i Zofia Kramsztyk (córki Jakuba). W kolekcji znalazły się posagowe przedmioty ze ślubu Ewy z historykiem Franciszkiem Bujakiem. Duży zbiór stanowią też pamiątki związane z Andrzejem i Ireną Kramsztykami oraz ich córką Joanną. Wśród nich są dwa portrety Joasi z dzieciństwa, namalowane przez jej wuja Romana Kramsztyka; tomy z jej księgozbioru; a także pamiątka z lat II wojny światowej – modlitewnik, który Joasia jako łączniczka ze światem ukrywających się rodziców i babci (Felicji z Mutermilchów Kramsztykowej) miała zawsze ze sobą. Pośród pamiątek jest również tabakierka – jedyny zachowany przedmiot należący do Józefa Kramsztyka, brata Andrzeja.
Renata Piątkowska