Kufer

Leon Prochaska (początkowo Leon Machauf) urodził się w 1911 r. w Krakowie. Był synem urzędnika bankowego Jakuba Machaufa i Zofii Gleisner. Rodzice Leona rozeszli się krótko po jego narodzinach. Po śmierci Jakuba w 1917 r. matka Leona wyszła ponownie za mąż za Johanna (Jana) Prochaskę. Z relacji rodziny wiemy, że Johann był prawdopodobnie Niemcem sudeckim. 13 sierpnia 1922 r. w Grodźcu (powiat Będzin) Żyd Leon Machauf został ochrzczony. W 1927 r., na mocy decyzji urzędowej, szesnastoletni wówczas Leon zmienił nazwisko na Prochaska. Te dwa wydarzenia prawdopodobnie uchroniły go później przed śmiercią w czasie Zagłady.

W sierpniu 1939 r. Leon otrzymał kartę mobilizacyjną z wezwaniem do Cytadeli Warszawskiej. Został powołany do 113. samodzielnej kompanii karabinów maszynowych obrony przeciwlotniczej, w której został dowódcą w stopniu kaprala podchorążego. Z jego wspomnień wiemy, że jeszcze pod koniec września 1939 r., nie widząc możliwości dalszej walki, dowódca „pozostawił żołnierzom wolną rękę”, co równoznaczne z rozwiązaniem kompanii.

W styczniu 1940 r. udało mu się uciec z Warszawy do Lwowa. Z relacji Krzysztofa Prochaski, syna Leona wiemy, że od czerwca 1941 r. do końca wojny posługiwał się fałszywym świadectwem urodzenia i chrztu. Jako ojciec Leona figurował w nich bowiem Jakub Prochaska (połączenie imienia ojca i nazwiska ojczyma). Nazwisko matki po pierwszym mężu (Machauf) zostało zamienione w dokumencie na polsko brzmiące – Machlicka. Oprócz fałszywego aktu urodzenia i chrztu Leon nosił przy sobie także czyste formularze tych dokumentów, na wszelki wypadek.

W lipcu 1945 r. rodzina Leona Prochaski została ewakuowana do Polski. Zamieszkali w Łodzi. W 1946 r. ożenił się z Joanną Kramsztyk. Małżeństwo doczekało się dwóch synów – bliźniaków Janusza i Krzysztofa. Leon zmarł 1994 r. w Łodzi, gdzie został pochowany.

O kufrze wiemy tyle, że posłużył Leonowi do przewiezienia rzeczy osobistych, a więc i całego życia, ze Lwowa do Łodzi, gdzie założył rodzinę i mieszkał do śmierci. Pamiątka była dla jego bliskich na tyle ważna, że zdecydowali się nie tylko zachować przedmiot, ale z czasem przekazać do zbiorów Muzeum POLIN tę jedną z niewielu pamiątek, jakie się po nim zachowały. To rodzaj symbolu tułaczki polskich Żydów, którym przyszło żyć w tych tragicznych dla nich czasach.

Marta Frączkiewicz