Zwiastowanie

Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie wraz z bliźniaczym Narodzeniem Chrystusa (Wil.5613), ujmują prostotą i szczerością ujęcia tematu osiągniętym dzięki ograniczeniu liczby postaci i skromności entoureage’u. Maryja odziana w czerwoną suknię i narzucony na ramiona granatowy płaszcz, klęczy na klęczniku pośrodku posadzki z kamiennych tafli ułożonych w szachownicę. Wyczekujące spojrzenie kieruje ku wyłaniającemu się spośród chmur archaniołowi Gabrielowi, który lewą ręką czyni gest pozdrowienia, a w prawej dzierży symbol czystości – lilię. Cud Wcielenia dokonuje się w obecności Ducha Świętego przedstawionego pod postacią gołębicy. Świadkami zdarzenia są uskrzydlone płótna.

W budowaniu nastroju sceny duża rola przypada niecodziennemu podłożu malowidła – kamieniowi. Naturalna kolorystyka i bogate użyłowanie agatu są czynnikiem bezpośrednio wpływającym na układ kompozycyjny - diagonalne linie oddzielają strefę ziemską od niebiańskiej, a Gabriel pozdrawia Maryję dłonią lewą, choć zazwyczaj gest ten przynależy prawicy.

Malowanie na kamieniu miało walor nie tylko estetyczny, ale też bogate zakorzenienie w teorii sztuki. Tradycja wywodzi się z – rozpowszechnionych szczególnie w renesansie, a sięgających antyku – paragone (prowadzone w tonie polemicznym porównania sztuk w celu wyodrębnienia tej nadrzędnej). Wybór kamienia jako doskonałego nośnika warstwy malarskiej nawiązywać może do sporu między malarstwem a rzeźbą, a w szczególności do argumentu o większej trwałości wytworów tej ostatniej. Choć teoretycy poddawali go w wątpliwość, jako odnoszący się jedynie do trwałości akcydentalnej, nie istotnej, praktycy nie omieszkali podjąć prób zaanektowania tworzywa uznawanego za doskonałe do swej twórczości. Osiągano w tej sposób spektakularną żywość i trwałość kolorów, które nie ciemniały z biegiem lat (w przeciwieństwie do tych kładzionych na płótnie).

Na szczególną urodę obrazów na kamieniu nie pozostał obojętny Stanisław Kostka Potocki, który przed rokiem 1798 nabył do swej kolekcji dwa olejne obrazy na trawertynie: Ucieczkę do Egiptu i Ostatnią Wieczerzę. Zostały one zidentyfikowane w inwentarzu malarstwa Blanka z 1834 r. Dziś oglądać je możemy w Gabinecie przed Galerią.

Dominika Walawender-Musz