10 000 marek polskich

Trudności gospodarcze odrodzonej w 1918 roku Rzeczypospolitej zadecydowały, że rolę centralnej instytucji finansowej państwa przejęła utworzona jeszcze w 1916 roku przez niemieckiego okupanta Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (PKKP), a emitowana przez nią marka polska (mkp) stała się tymczasową polską walutą. Likwidacja PKKP i marki polskiej nastąpiła dopiero 28 kwietnia 1924 roku wraz z otwarciem Banku Polskiego i ustanowieniem złotego jako waluty narodowej.

W pierwszych latach powojennych PKKP i mkp odegrały bardzo ważną rolę w procesie integracji gospodarczej i ekonomicznej kraju, scalanego z ziem funkcjonujących dotąd w odmiennych systemach państw zaborczych. Unifikację walutową ziem polskich zwieńczyło unieważnienie rubla na Kresach wiosną 1921 oraz marki niemieckiej na Górnym Śląsku pod koniec 1922 roku.

Pogłębiający się od 1919 roku deficyt budżetowy, związany z potrzebami finansowymi państwa i brakiem wpływów z podatków przy ujemnym bilansie handlowym, prowadził do drukowania kolejnych transz mkp. O spadku wartości pieniądza pośrednio świadczą wprowadzane na rynek coraz większe nominały: w 1919 roku – 1000 mkp, w latach 1920 i 1921 – 5000 mkp. W trend ten wpisuje się omawiany banknot 10 000 mkp, wprowadzony do obiegu 16 września 1922 roku. Odpowiadał wówczas wartości 166 pojedynczych wydań „Kuriera Warszawskiego”. Był to już cień dawnej marki. Szczególnie jeśli zważymy, że wartość 5000 mkp w dniu debiutu (26 lutego 1920 roku) odpowiadała 10 tysiącom wydań tego dziennika. Mówi o tym także wzrost ceny dolara ze 156 mkp pod koniec maca 1920 do 8865 mkp na przełomie września i października 1922 roku. Dynamiczna inflacja przeszła wkrótce w hiperinflację, doprowadzając pod koniec 1923 roku do upadku mkp.

10 000 mkp otwiera serię inflacyjną banknotów drukowanych w nowej szacie graficznej w odcieniach brązów i zieleni, odcinających się jednoznacznie od poprzednich emisji z 1919 i 1920 roku, utrzymanych w pastelowej kolorystyce oraz dekoracyjności wiedeńskiej secesji. Nominały te nie wabią już barwą, a ich grafika, zdominowana ornamentyką giloszową, nie jest wyszukana. Nie ma na nich postaci i bohaterów narodowych. Jedynie na awersie 10 000 mkp umieszczono dwie głowy tej samej dziewczyny.

Tomasz Markiewicz